Naturalistische observatie is een onderzoeksmethode die wordt gebruikt in de psychologie en andere sociale wetenschappen waarbij onderzoeksdeelnemers in hun natuurlijke omgeving worden geobserveerd. In tegenstelling tot laboratoriumexperimenten waarbij hypothesen worden getest en variabelen worden gecontroleerd, vereist naturalistische observatie eenvoudig dat wat in een specifieke omgeving wordt waargenomen, wordt vastgelegd.
Naturalistische observatie omvat het observeren van onderwerpen van interesse in hun normale, dagelijkse omgeving. Het wordt soms veldwerk genoemd omdat het vereist dat onderzoekers het veld in gaan (de natuurlijke omgeving) om gegevens over hun deelnemers te verzamelen. Naturalistische observatie vindt zijn oorsprong in onderzoek naar antropologie en diergedrag. Cultureel antropoloog Margaret Mead bijvoorbeeld gebruikte naturalistische observatie om het dagelijkse leven van verschillende stammen in de Stille Zuidzee te bestuderen.
De aanpak vereist echter niet altijd dat onderzoekers mensen in dergelijke exotische omgevingen observeren. Het kan worden uitgevoerd in elke vorm van sociale of organisatorische setting, waaronder kantoren, scholen, bars, gevangenissen, slaapzalen, online prikborden, of vrijwel elke andere plaats waar mensen kunnen worden geobserveerd. Psycholoog Sylvia Scribner gebruikte bijvoorbeeld naturalistische observatie om te onderzoeken hoe mensen beslissingen nemen in verschillende beroepen. Om dit te doen, begeleidde ze mensen - van melkmannen tot kassiers, tot machinebedieners - terwijl ze hun normale werkroutines volgden.
Naturalistische observatie is waardevol wanneer een onderzoeker meer wil weten over mensen in een specifieke sociale of culturele omgeving, maar de informatie niet op een andere manier kan verzamelen. Soms kan het bestuderen van mensen in een laboratorium van invloed zijn op hun gedrag, onbetaalbaar zijn of beide. Als een onderzoeker bijvoorbeeld het gedrag van shoppers in de weken voorafgaand aan de kerstvakantie wil bestuderen, is het onpraktisch om een winkel in het lab te bouwen. En zelfs als de onderzoeker dit zou doen, zou het onwaarschijnlijk zijn dat dezelfde reactie van deelnemers wordt gewekt als winkelen in een winkel in de echte wereld. Naturalistische observatie biedt de mogelijkheid om het gedrag van shoppers te observeren en kan op basis van observaties van onderzoekers van de situatie nieuwe ideeën genereren voor specifieke hypothesen of onderzoeksrichtingen.
De methode vereist dat onderzoekers zich onderdompelen in de setting die wordt bestudeerd. Dit houdt meestal het maken van uitgebreide veldnotities in. Onderzoekers kunnen ook specifieke mensen interviewen die bij de situatie betrokken zijn, documenten uit de omgeving verzamelen en audio- of video-opnamen maken. In haar onderzoek naar besluitvorming in verschillende beroepen, bijvoorbeeld, maakte Scribner niet alleen gedetailleerde aantekeningen, ze verzamelde ook elk stukje geschreven materiaal dat haar deelnemers lazen en produceerden, en fotografeerde de apparatuur die ze gebruikten.
Alvorens het veld in te gaan, moeten onderzoekers die naturalistische observatie uitvoeren de reikwijdte van hun onderzoek bepalen. Hoewel de onderzoeker misschien alles over de mensen in de gekozen setting wil bestuderen, is dit misschien niet realistisch gezien de complexiteit van menselijk gedrag. Als gevolg hiervan moet de onderzoeker zijn aandacht richten op het specifieke gedrag en de antwoorden waar hij het meest in geïnteresseerd is.
De onderzoeker kan er bijvoorbeeld voor kiezen om kwantitatieve gegevens te verzamelen door het aantal keren dat een specifiek gedrag optreedt te tellen. Dus als de onderzoeker geïnteresseerd is in de interacties van hondeneigenaren met hun honden, kunnen ze het aantal keren dat de eigenaar tijdens een wandeling met hun hond praat, bijhouden. Aan de andere kant zijn veel van de gegevens die zijn verzameld tijdens naturalistische observatie, waaronder notities, audio- en video-opnamen en interviews, kwalitatieve gegevens waarvoor de onderzoeker moet beschrijven, analyseren en interpreteren wat werd waargenomen.
Een andere manier waarop onderzoekers de reikwijdte van een onderzoek kunnen beperken, is door een specifieke steekproefmethode te gebruiken. Dit stelt hen in staat om een representatieve steekproef van gegevens over het gedrag van de proefpersonen te verzamelen zonder te hoeven observeren wat de proefpersoon te allen tijde doet. Bemonsteringsmethoden zijn onder meer:
Naturalistische observatie heeft een aantal voordelen. Waaronder:
Ondanks zijn waarde in bepaalde situaties, kan naturalistische observatie een aantal nadelen hebben, waaronder: