Wie waren de Saracenen?

Tegenwoordig wordt het woord 'Saraceen' vooral geassocieerd met de kruistochten, een reeks bloedige Europese invasies in het Midden-Oosten die plaatsvonden tussen 1095 en 1291 CE. De Europese christelijke ridders die kruistochten gebruikten de term Saraceen om hun vijanden in het Heilige Land aan te duiden (evenals moslimburgers die toevallig in de weg stonden). Waar komt dit vreemd klinkende woord vandaan? Wat betekent het echt?

Betekenis van "Saraceen"

De precieze betekenis van het woord Saraceen evolueerde in de loop van de tijd en op welke mensen het werd toegepast, veranderde ook door de eeuwen heen. Om heel algemeen te spreken, het was echter een term voor mensen uit het Midden-Oosten die door Europeanen werd gebruikt vanaf de late Griekse of vroege Romeinse tijd.

Het woord komt in het Engels via het Oud-Frans sarrazin, uit het Latijn Saracenus, zelf afgeleid van het Grieks Sarakenos. De oorsprong van de Griekse term is onduidelijk, maar taalkundigen theoretiseren dat het misschien uit het Arabisch komt Sharq wat 'oosten' of 'zonsopgang' betekent, misschien in de bijvoeglijke naamvorm sharqiy of "oostelijk".

Recente Griekse schrijvers zoals Ptolemaeus verwijzen naar sommige mensen in Syrië en Irak als Sarakenoi. De Romeinen hielden hen later met tegenzin voor hun militaire capaciteiten, maar behoorden hen zeker onder de 'barbaarse' volkeren van de wereld. Hoewel we niet precies weten wie deze mensen waren, hebben de Grieken en Romeinen hen onderscheiden van de Arabieren. In sommige teksten, zoals die van Hippolytus, lijkt de term te verwijzen naar de zware cavaleristen uit Fenicië, in wat nu Libanon en Syrië is.

In de vroege middeleeuwen verloren Europeanen het contact met de buitenwereld tot op zekere hoogte. Desalniettemin bleven ze zich bewust van moslimvolken, vooral omdat de moslimmoren het Iberisch schiereiland regeerden. Al in de tiende eeuw werd het woord "Saraceen" echter niet noodzakelijkerwijs als hetzelfde beschouwd als "Arabisch" noch als "Moor" - het laatste specifiek voor de Noord-Afrikaanse moslimberber en Arabische volkeren die een groot deel van Spanje hadden veroverd. en Portugal.

Rassenbanden

In de latere middeleeuwen gebruikten Europeanen het woord 'Saraceen' als een pejoratieve term voor elke moslim. Er was echter ook een raciale geloofsstroom op het moment dat Saracenen een zwarte huid hadden. Desondanks werden Europese moslims uit plaatsen als Albanië, Macedonië en Tsjetsjenië als Saracenen beschouwd. (Logica is immers geen vereiste in een raciale classificatie.)

Tegen de tijd van de kruistochten waren Europeanen in hun patroon van het gebruik van het woord Saraceen om naar een moslim te verwijzen. Het werd in deze periode ook als een minachtende term beschouwd, zelfs ontdaan van de wrokzuchtige bewondering die de Romeinen de Saracenen hadden geschonken. Deze terminologie ontmenselijkte de moslims, wat waarschijnlijk de Europese ridders hielp om mannen, vrouwen en kinderen zonder genade af te slachten tijdens de vroege kruistochten, terwijl ze de controle over het Heilige Land wilden wegnemen van de "ongelovigen".

De moslims namen deze beledigende naam echter niet liggend aan. Ze hadden ook hun eigen niet al te gratis term voor de Europese indringers. Voor de Europeanen waren alle moslims Saracenen. En voor de moslimverdedigers waren alle Europeanen Franken (of Fransen) - zelfs als die Europeanen Engels waren.