Wat is semantische transparantie?

Semantische transparantie is de mate waarin de betekenis van een samengesteld woord of een idioom kan worden afgeleid uit de delen (of morfemen).

Peter Trudgill biedt voorbeelden van niet-transparante en transparante verbindingen: "Het Engelse woord tandarts is niet semantisch transparant, terwijl het Noorse woord tannlege, letterlijk 'tandarts' is "(Een verklarende woordenlijst van sociolinguïstiek, 2003).

Men zegt dat een woord dat niet semantisch transparant is ondoorzichtig.

Voorbeelden en observaties

• "Intuïtief gezien kan [semantische transparantie] worden gezien als een eigenschap van oppervlaktestructuren die luisteraars in staat stellen semantische interpretatie uit te voeren met zo min mogelijk machines en met de minst mogelijke vereisten met betrekking tot het leren van talen."
  (Pieter A.M. Seuren en Herman Wekker, "Semantic Transparency as a Factor in Creole Genesis." Substraten versus Universals in Creole Genesis, ed. door P. Muysken en N. Smith. John Benjamins, 1986)
• "Semantische transparantie kan worden gezien als een continuüm. Het ene uiteinde weerspiegelt een meer oppervlakkige, letterlijke correspondentie en het andere uiteinde weerspiegelt een diepere, meer ongrijpbare en figuratieve correspondentie. Eerdere studies hebben geconcludeerd dat transparante idiomen over het algemeen gemakkelijker te ontcijferen zijn dan ondoorzichtige idiomen (Nippold & Taylor, 1995; Norbury, 2004). "
  (Belinda Fusté-Herrmann, "Idioom begrip bij tweetalige en eentalige adolescenten." Ph.D. proefschrift, University of South Florida, 2008)
• "Door studenten strategieën te leren om met beeldtaal om te gaan, kunnen ze profiteren van de semantische transparantie van sommige idiomen. Als ze zelf de betekenis van een idioom kunnen achterhalen, hebben ze een verband tussen de idiomatische en de letterlijke woorden, waardoor ze het idioom kunnen leren. '
  (Suzanne Irujo, "Steering Clear: Vermijden bij de productie van idioom." Internationale evaluatie van de toegepaste taalkunde in het taalonderwijs, 1993)

Soorten semantische transparantie: bosbessen versus aardbeien

"[Gary] Libben (1998) presenteert een model van samengestelde representatie en verwerking waarin het cruciale begrip dat van is semantische transparantie...

"Het model van Libben maakt onderscheid tussen semantisch transparante verbindingen (bosbes) en semantisch gelxicaliseerde biomorfemische eenheden die, zoals Libben aanneemt, monomorf zijn in de hoofden van taalgebruikers (aardbei). Anders gezegd, native speakers realiseren zich dat terwijl aardbei kan worden geanalyseerd in rietje en BES, aardbei bevat niet de betekenis van rietje. Dit verschil in semantische transparantie wordt vastgelegd op de conceptueel niveau. Libben onderscheidt twee soorten semantische transparantie. Kiesdistrict heeft betrekking op het gebruik van morfemen in hun oorspronkelijke / verschoven betekenis (in schoenlepel, schoen is transparant omdat het in de oorspronkelijke betekenis wordt gebruikt, terwijl toeter is ondoorzichtig). Componentiality heeft betrekking op de betekenis van een verbinding als geheel: bijvoorbeeld, grote hoorn is niet-componentieel omdat de betekenis van dit woord niet kan worden afgeleid uit de betekenissen van zijn bestanddelen, zelfs als deze verband houden met onafhankelijke morfemen. Dit maakt het mogelijk om bijvoorbeeld de lexicale weergave van te remmen jongen van de lexicale eenheid boycot, en om de betekenis van te remmen rietje interfereren met de interpretatie van aardbei."

Door naar deze overwegingen te verwijzen in Libben (1998), onderscheidt [Wolfgang] Dressler (in druk) vier fundamentele graden van morfosemantische transparantie van verbindingen:

1. transparantie van beide leden van de verbinding, b.v.., deurbel;
2. transparantie van het koplid, opaciteit van het niet-koplid, b.v.., aardbei;
3. transparantie van het niet-kopdeel, opaciteit van het kopdeel, b.v.., jail-bird;
4. dekking van beide leden van de compound: humbug.

Het spreekt voor zich dat type 1 het meest geschikt is en type 4 het minst geschikt in termen van voorspelbaarheid. "
(Pavol Štekauer, Betekenis voorspelbaarheid in Word-formatie. John Benjamins, 2005)

Taalkundig lenen

"In theorie kunnen alle inhoudsitems en functiewoorden in elke Y potentieel worden geleend door sprekers van elke X ongeacht morfologische typologie omdat alle talen inhoudsitems en functiewoorden hebben. In de praktijk zal X niet alle vormen van Y lenen (of ze nu zijn lenen of niet) Perceptuele saillatie en semantische transparantie, op zichzelf zullen relatieve begrippen samenzweren om individuele vormklassen te promoten. Andere factoren, bijvoorbeeld frequentie en intensiteit van blootstelling en relevantie, zullen de lijst van mogelijke kandidaten verder beperken. Het is duidelijk dat de feitelijke lijst van geleende formulieren in feite van spreker tot spreker kan variëren, afhankelijk van factoren als opleidingsniveau (en dus vertrouwdheid met en blootstelling aan Y), beroep (beperking van blootstelling aan bepaalde semantische domeinen), en spoedig."
(Frederick W. Field, Linguïstisch lenen in tweetalige contexten. John Benjamins, 2002)