Wat is Gaelic? Definitie, geschiedenis en modern gebruik

Gaelic is de algemene maar onjuiste term voor Ierse en Schotse traditionele talen, beide Keltisch van oorsprong uit de Goidelic-tak van de Indo-Europese talenfamilie. In Ierland wordt de taal Iers genoemd, terwijl in Schotland de juiste term Gaelisch is. Hoewel Iers en Gaelisch een gemeenschappelijke taalkundige voorouder delen, liepen ze uiteen en veranderden in de loop van de tijd in twee verschillende talen. 

Belangrijkste leerpunten

• Gaelic is de algemene maar onjuiste term voor traditionele Ierse en Schotse talen.
• Hoewel Iers en Gaelisch zijn afgeleid van dezelfde voorouder, zijn ze twee verschillende talen.
• Er zijn pogingen gedaan om zowel Iers als Gaëlisch uit te roeien, maar opwekkingsbewegingen hebben ervoor gezorgd dat ze niet verdwenen zijn. 

Er zijn pogingen gedaan in zowel Ierland als Schotland om de taal en de cultuur die verband houdt met Gaelic uit te roeien, met wisselend succes. Beide landen hebben echter recente heroplevingen van hun moedertaal gezien. Hoewel Iers door de Europese Unie als officiële taal wordt erkend, is Gaelic dat niet, omdat het als een inheemse taal is geclassificeerd.

Ongeveer 39,8% van de Ieren spreekt Iers, met de hoogste concentratie sprekers in Galway, terwijl slechts 1,1% van de Schotten Gaelisch spreekt, bijna uitsluitend op het eiland Skye. 

Definitie en oorsprong

De term "Gaelic" ontleent zijn naam aan de Gaels, een groep kolonisten die rond 6^th eeuw, hoewel zowel het Ierse als het Schotse Gaelic zich begonnen te ontwikkelen voorafgaand aan de vestiging van de Gaels in Schotland.

De Gaelische en Ierse talen zijn beide geworteld in Ogham, een oud Iers alfabet dat zich ontwikkelde tot vroeg en later Midden-Iers, dat zich via handel en landbouwpraktijken verspreidde over het eiland Ierland en naar de noordelijke en westelijke delen van Schotland. Nadat Gaelic van Ierland naar Schotland was verhuisd, begonnen zich twee verschillende talen onafhankelijk van elkaar te ontwikkelen. 

Historisch Iers 

Iers is een erkende inheemse taal, met oude wortels die evolueerden naar de favoriete literaire taal van Ierland tussen de 13^th en 18^th eeuwen.

De Tudors waren de eerste Britse heersers die probeerden de impact van Ieren te verminderen door juridische en administratieve procedures tot het Engels te beperken, hoewel Engelse vorsten later schommelden tussen aanmoedigend en ontmoedigend gebruik. Eeuwenlang bleef het Iers de gemeenschappelijke taal van het volk.

Het was uiteindelijk de introductie van een nationaal onderwijssysteem in de 19e eeuw in Ierland door de Britse regering die het Iers verbood op scholen te spreken, waardoor arme, ongeschoolde Ieren de belangrijkste sprekers van de taal bleven. De grote hongersnood in de jaren 1840 had het meest verwoestende effect op arme gemeenschappen en, door associatie, de Ierse taal.

Hoewel Irish in de 19 een dramatische achteruitgang kende^th eeuw, werd het beschouwd als een bron van Ierse nationale trots, vooral tijdens de onafhankelijkheidsbeweging in de vroege 20e eeuw^th eeuw. Iers werd vermeld als een officiële taal in zowel de grondwet van 1922 als in 1937.

Historisch Gaelic 

Gaelic werd rond 1 uit het koninkrijk Dalriada in Noord-Ierland gebracht^st eeuw, hoewel het pas in de 9e eeuw een politiek prominente taal was^th eeuw, toen Kenneth MacAlpin, een Gaelische koning, de Picts en de Scots verenigde. Tegen de 11^th eeuw was Gaelic de meest gesproken taal in het grootste deel van Schotland.

Hoewel de Normandische invasie van de Britse eilanden tijdens de 11^th en 12^th eeuwen had weinig invloed op het Iers, het isoleerde Gaëlisch sprekers effectief in de noordelijke en westelijke delen van Schotland. In feite werd Gaelic nooit traditioneel gesproken in de zuidelijke gebieden van Schotland, inclusief Edinburgh.

Politieke onrust zorgde voor een groeiende kloof tussen de zuidelijke en noordelijke delen van Schotland. In het noorden stelde het fysieke en politieke isolement Gaëlisch in staat om de cultuur van de Schotse Hooglanden te definiëren, inclusief een maatschappelijke structuur bestaande uit familiale clans.

Toen Schotland en Groot-Brittannië verenigd werden onder de Acts of Union 1707, verloor Gaelic zijn legitimiteit als juridische en administratieve taal, hoewel het zijn betekenis bleef behouden als de taal van de hooglandclans en de taal van de Jacobieten, een groep die het Huis van Stewart naar de Schotse troon.

Na de nederlaag van Prins Charles Edward Stewart en de definitieve Jacobitische rebellie in 1746 verbood de Britse regering alle elementen van de Highland-cultuur - inclusief de Gaelische taal - om de clanstructuur te ontmantelen en de mogelijkheid van een nieuwe opstand te voorkomen. Gaelic was bijna tot uitsterven verloren, hoewel inspanningen van de Schotse schrijver Sir Walter Scott de heropleving van de taal als een romantische ideologie zagen in plaats van een nuttig communicatiemiddel.

Modern gebruik

In Ierland werd de Gaelic League opgericht in 1893 om een ​​sterk gevoel van nationale identiteit te bevorderen en de Ierse taal te behouden. Administratief en juridisch werk wordt gedaan in het Iers en de taal wordt onderwezen aan alle basisschoolleerlingen naast Engels. Het gebruik van de taal raakte enkele decennia uit de mode, maar Iers wordt steeds meer gebruikt in formele en informele omgevingen, vooral door Ierse millennials.

Het Gaelische gebruik in Schotland neemt ook toe, hoewel het gebruik ervan, vooral in zuidelijke delen van het land, omstreden is. Omdat Gaelic nooit een traditionele taal was in plaatsen als Edinburgh, kan het toevoegen van Gaelische vertalingen aan Engelse verkeersborden worden gezien als een poging om een ​​afzonderlijke nationalistische identiteit te creëren of als cultureel tokenisme. In 2005 werd de Gaelic Language Act unaniem aangenomen om Gaelic als officiële taal te erkennen. Vanaf 2019 wordt het nog steeds niet erkend door de Europese Unie. 

bronnen

• Campsie, Alison. "Gaelic sprekerskaart: waar in Schotland bloeit Gaelic?" De Schot, Johnston Press, 30 september 2015.
• Chapman, Malcolm. De Gaelische visie in de Schotse cultuur. Croom Helm, 1979.
• "Gaëlische taalvaardigheden." Schotland's volkstelling, 2011.
• "Ierse taal en de Gaeltacht." Centraal Bureau voor de Statistiek, 11 juli 2018.
• Jack, Ian. “Waarom ik bedroefd ben door Schotland Goingic | Ian Jack. ' The Guardian, Guardian Nieuws en Media, 11 december 2010.
• Oliver, Neil. Een geschiedenis van Schotland. Weidenfeld & Nicolson, 2010.
• Orton, Izzy. "Hoe millennials nieuw leven inblazen in de oude Ierse taal." De onafhankelijke, Onafhankelijke digitale nieuws en media, 7 december 2018.