De facto segregatie is de scheiding van mensen die 'feitelijk' plaatsvindt in plaats van door wettelijk opgelegde vereisten. In het middeleeuwse Engeland bijvoorbeeld werden mensen gewoonlijk gescheiden door sociale klasse of status. Vaak gedreven door angst of haat, bestond de facto religieuze segregatie al eeuwen in Europa. In de Verenigde Staten van vandaag resulteert de hoge concentratie Afro-Amerikanen in bepaalde buurten soms in openbare scholen met voornamelijk zwarte studenten, ondanks wetten die opzettelijke rassenscheiding van scholen verbieden.
De facto segregatie is de scheiding van groepen die plaatsvindt ook al is dit niet vereist of gesanctioneerd door de wet. In plaats van een opzettelijk wettelijke poging om de groepen te scheiden, is de feitelijke scheiding het resultaat van gewoonte, omstandigheid of persoonlijke keuze. Zogenaamde stedelijke "witte vlucht" en wijk "gentrificatie" zijn twee moderne voorbeelden.
In de feitelijke segregatie van de witte vlucht in de jaren zestig en zeventig verlieten miljoenen blanken die ervoor kozen niet tussen zwarten te wonen stedelijke gebieden voor de voorsteden. De satirische uitdrukking "Daar gaat de buurt" weerspiegelde de angst van blanke huiseigenaren dat de waarde van hun eigendom zou dalen als zwarte gezinnen hun intrek namen.
Nu meer minderheden naar de buitenwijken zelf verhuizen, trekken veel blanken terug naar de steden of naar nieuwe 'buitenwijken' die buiten de bestaande buitenwijken zijn gebouwd. Deze omgekeerde witte vlucht resulteert vaak in een ander soort feitelijke segregatie, gentrification genaamd.
Gentrificatie is het proces van het renoveren van stedelijke buurten door een toestroom van meer welgestelde bewoners. In de praktijk, terwijl rijkere mensen terugvloeien in buurten met een laag inkomen, worden minderjarige inwoners gedwongen te vertrekken door hogere huren en onroerendgoedbelasting op basis van hogere woningwaarden.
In tegenstelling tot de feitelijke segregatie, wat eigenlijk gebeurt, is de jure segregatie de scheiding van groepen mensen die door de wet zijn opgelegd. Bijvoorbeeld, de Jim Crow-wetgeving legde zwart-witte mensen in bijna alle aspecten van het leven in de zuidelijke Verenigde Staten van de jaren 1880 tot 1964 wettelijk gescheiden.
De jure segregation kan de facto segregation veroorzaken. Hoewel de overheid de meeste vormen van de jure-segregatie kan verbieden, kan het de harten en geesten van mensen niet veranderen. Als groepen gewoon niet samen willen wonen, kunnen ze ervoor kiezen om dit niet te doen. De eerder genoemde segregatie van de "witte vlucht" illustreert dit. Hoewel de Civil Rights Act van 1968 de meeste vormen van rassendiscriminatie in de woningbouw verbood, kozen blanke bewoners gewoon om naar de buitenwijken te verhuizen in plaats van bij zwarte bewoners te wonen.
De kenmerkende uitspraak van het Amerikaanse Hooggerechtshof in de zaak Brown vs. Board of Education uit 1954, in combinatie met de vaststelling van de Civil Rights Act van 1964, verbood effectief de jure segregatie in het onderwijs. De facto raciale segregatie blijft echter tegenwoordig veel van de Amerikaanse openbare schoolsystemen verdelen.
Omdat de toewijzing van schooldistricten gedeeltelijk afhangt van waar studenten wonen, kunnen gevallen van feitelijke segregatie plaatsvinden. Gezinnen geven er meestal de voorkeur aan dat hun kinderen naar scholen in de buurt van hun huis gaan. Hoewel dit positieve effecten kan hebben, zoals gemak en veiligheid, kan het ook leiden tot een lagere kwaliteit van het onderwijs in minderheidsscholen. Met schoolbudgetten afhankelijk van onroerendgoedbelasting, hebben lagere inkomens, vaak minderheidswijken, de neiging om inferieure scholen met inferieure voorzieningen te hebben. Bovendien kiezen meer ervaren leraren ervoor om les te geven in beter gefinancierde scholen in rijkere witte buurten. Hoewel schooldistricten rassenbalans in hun schooltoewijzingsproces mogen en soms overwegen, zijn ze wettelijk niet verplicht om dit te doen.
Hoewel federale wetten en beslissingen van het Hooggerechtshof bescherming bieden tegen discriminatie op basis van geslacht, is de facto segregatie op basis van biologische seks gebruikelijk. De facto seksesegregatie is de vrijwillige scheiding van mannen en vrouwen die plaatsvindt als een kwestie van persoonlijke keuze volgens algemeen aanvaarde sociale en culturele normen. De facto seksesegregatie wordt meestal aangetroffen in instellingen zoals privéclubs, op interesse gebaseerde lidmaatschapsorganisaties, professionele sportteams, religieuze organisaties en particuliere recreatieve voorzieningen.