Het leven van Madame de Pompadour, koninklijke meesteres en adviseur

Madame de Pompadour (29 december 1721 - 15 april 1764) was een Franse edelvrouw en een van de belangrijkste minnaressen van Louis XV. Zelfs nadat haar tijd als de minnares van de koning ten einde was, bleef de Madame de Pompadour een invloedrijke vriend en adviseur van de koning, vooral als beschermheer van kunst en filosofie.

Snelle feiten: Madame de Pompadour

• Bekend om: Geliefde minnares van koning Lodewijk XV die een officieuze adviseur van de koning en een invloedrijke leider van de kunsten werd
• Voor-en achternaam: Jeanne Antoinette Poisson, Marquise de Pompadour
• Ook gekend als: Reinette
• Geboren: 29 december 1721 in Parijs, Frankrijk
• Ging dood: 15 april 1764 in Parijs, Frankrijk
• Echtgenoot: Charles Guillaume Le Normant d'Étiolles (m. 1741; gescheiden 1745)
• Kinderen: Charles Guillaume Louis (1741-1742), Alexandrine Jeanne (1744-1754)

Early Life: The Reinette

Jeanne Antoinette was de dochter van Francois Poisson en zijn vrouw Madeline de la Motte. Hoewel Poisson haar wettige vader en de echtgenoot van haar moeder was, is het waarschijnlijker dat de biologische vader van Jeanne Charles François Paul Le Normant de Tournehem was, een rijke belastingontvanger. Toen Jeanne Antoinette vier was, moest Francois Poisson het land verlaten vanwege onbetaalde schulden, en Tournehem werd haar wettelijke voogd, waardoor de geruchten dat hij haar echte vader was, nog meer geloofwaardigheid kreeg.

Zoals veel meisjes uit families van middelen, werd Jeanne Antoinette gestuurd om te worden opgeleid in een klooster toen ze de leeftijd van vijf bereikte. De opleiding was uitstekend en ze bleek een populaire student te zijn. Ze werd echter ziek en keerde vier jaar later terug naar huis.

Haar moeder nam haar mee naar een waarzegger, die voorspelde dat Jeanne Antoinette het hart van een koning zou winnen. Vanaf dat moment begonnen haar naaste haar "Reinette" te noemen (een verkleinwoord of bijnaam, wat "kleine koningin" betekent). Ze werd thuis opgeleid door de beste docenten. Tournehem regelde haar instructie in alle onderwerpen die noodzakelijk werden geacht voor de opleiding van een vrouw, zodat zij op een dag de belangstelling van de koning zou kunnen trekken.

Vrouw en Socialite

In 1740 trouwde Jeanne Antoinette met Charles Guillaume Le Normant d'Étiolles, de neef van haar voogd Tournehem. Bij hun huwelijk maakte Tournehem Charles tot zijn enige erfgenaam en gaf hij Jeanne Antoinette een landgoed (een gelegen nabij de koninklijke jachtgronden) als huwelijkscadeau. Het jonge echtpaar was slechts vier jaar oud en werd wel verliefd op elkaar. Jeanne Antoinette beloofde dat ze nooit ontrouw zou zijn - behalve de koning. Ze kregen twee kinderen: een zoon die stierf als een baby, en een dochter, Alexandrine, die stierf op de leeftijd van negen in 1753.

Als een stijlvolle jonge getrouwde vrouw bracht Jeanne Antoinette tijd door in veel van de elitesalons in Parijs. Ze ontmoette veel van de figuren van de Verlichting en begon na verloop van tijd haar eigen salons te hosten op haar landgoed Étiolles, dat ook veel vooraanstaande figuren van de dag trok. Opgeleid en nieuwsgierig, werd ze een opmerkelijke en geestige conversationalist in het gezelschap van deze mensen.

In 1744 werd de naam van Jeanne Antoinette aan het hof genoemd en trok de aandacht van Louis XV. Haar landgoed grenst aan het jachtterrein van de koning in het bos van Sénart, dus ze mocht de koninklijke partij van een afstand bekijken. Om de aandacht van de koning te trekken, reed ze echter direct voor zijn groep - niet één, maar twee keer. De koning nam kennis en stuurde haar een gift van wild van de jacht.

De officiële minnares van de koning stierf in december 1744, waardoor de positie vacant werd, en Jeanne Antoinette werd uitgenodigd naar Versailles voor de gemaskerde bal ter ere van de verloving van de Dauphin. Bij de bal ontmaskerde Louis publiekelijk en verklaarde hij zijn genegenheid voor Jeanne Antoinette.

De koninklijke minnares worden

Jeanne Antoinette moest een titel hebben om correct aan het hof te worden geïntroduceerd. De koning loste dit op door de markies van Pompadour te kopen en aan haar te geven, waardoor ze de Markies van Pompadour werd. Ze werd de officiële minnares van de koning, woonde in Versailles in appartementen in de buurt van hem, en werd in september 1745 formeel aan de rechtbank gepresenteerd. Ze kon met name goed opschieten met de koningin-consort, Marie Leszczyńska, en werkte aan een goede relatie met de koninklijke familie in het algemeen.

Madame de Pompadour was meer dan alleen een minnares. Louis XV respecteerde haar intelligentie en begrip van sociale nuance en diende als een onofficiële premier en adviseur. Ze steunde het Eerste Verdrag van Versailles, dat een alliantie tussen voormalige rivalen Frankrijk en Oostenrijk creëerde, en steun van regeringsministers wier fiscale hervormingen ertoe leidden dat Frankrijk een van 's werelds rijkste landen werd.

De invloed van Madame de Pompadour was niet beperkt tot de politieke sfeer. Voortbouwend op haar jaren in de Parijse salons, verdedigde ze ook wetenschappelijke, economische en filosofische verkenning. Haar patronage beschermde de groeiende theorie van de fysiocratie (een economische theorie die de waarde van de landbouw benadrukte) en verdedigde de Encyclopédie, een fundamentele tekst van de Verlichting waartegen religieuze figuren zich verzetten. Haar activiteiten en haar gemeenschappelijke geboorte verdienden haar vijanden en maakten haar het onderwerp van kwaadaardige roddels, maar haar relatie met Louis en de koninklijke familie bleef grotendeels onaangetast.

De vriend en adviseur van de koning

Tegen 1750 was Pompadour niet langer de maîtresse van Louis, grotendeels vanwege haar vele gezondheidsproblemen, waaronder terugkerende bronchitis, drie miskramen en chronische hoofdpijn. Niettemin handhaafde ze haar invloedrijke positie, omdat hun relatie veel meer dan alleen een seksuele relatie was geworden. De koning nam geen nieuwe officiële 'favoriet', maar installeerde in plaats daarvan een reeks tijdelijke minnaressen in een kasteel buiten het hof. Volgens de meeste rapporten bleef zijn hart en loyaliteit bij Pompadour.

In deze periode richtte Pompadour haar patronage op de kunst, die ze gebruikte om haar loyaliteit aan de koning aan te kondigen (door commissies ter ere van hem) en om haar eigen imago te cultiveren. In 1759 kocht ze een porseleinfabriek, die veel banen creëerde en uiteindelijk een van de beroemdste porseleinmakers in heel Europa werd. Pompadour zelf leerde graveren onder de voogdij van Jacques Guay en Francois Boucher, en ze was van grote invloed op de ontwikkeling van de Rococo-stijl. Het is waarschijnlijk dat ze een behoorlijk bedrag heeft bijgedragen aan het werk van de kunstenaars onder haar beschermheerschap. Sommige historici beschouwen haar zelfs als een echte medewerker aan veel werken.

Dood en erfenis

De slechte gezondheid van Madame de Pompadour heeft haar uiteindelijk ingehaald. In 1764 leed ze aan tuberculose en Louis zorgde zelf voor haar tijdens haar ziekte. Ze stierf op 15 april 1764 op 42-jarige leeftijd en werd begraven op het Couvent des Capucines in Parijs. Vanwege haar invloed op de Franse samenleving en haar ongewone adviserende rol aan de koning, heeft de erfenis van Madame de Pompadour in de popcultuur standgehouden, van de publicatie van biografieën tot een aflevering van Doctor who naar de naamgeving van een bepaalde diamanten slijpvorm.

bronnen

• Algrant, Christine Pevitt. Madame de Pompadour Mistree van Frankrijk. New York: Grove Press, 2002.
• Eschner, Kat. "Madame de Pompadour was veel meer dan een 'minnares'." Smithsonian, 29 december 2017, https://www.smithsonianmag.com/smart-news/madame-de-pompadour-was-far-more-mistress-180967662/.
• Foreman, Amanda en Nancy Mitford. Madame de Pompadour. New York Review of Books, 2001.
• Mitford, Nancy. "Jeanne-Antoinette Poission, marquise de Pompadour." Encyclopaedia Brittanica, 25 december 2018, https://www.britannica.com/biography/Jeanne-Antoinette-Poisson-marquise-de-Pompadour.