De 'zwarte kerk' is een term die wordt gebruikt om protestantse kerken te beschrijven die overwegend zwarte gemeenten hebben. Meer in het algemeen is de zwarte kerk zowel een specifieke religieuze cultuur als een sociaal-religieuze kracht die protestbewegingen heeft gevormd, zoals de Civil Rights Movement van de jaren 1950 en 1960.
De zwarte kerk in de Verenigde Staten kan worden teruggevoerd op roofdierslavernij in de 18e en 19e eeuw. Tot slaaf gemaakte Afrikanen brachten naar Amerika een verscheidenheid aan religies, waaronder traditionele spirituele praktijken. Maar het systeem van slavernij was gebouwd op de ontmenselijking en uitbuiting van tot slaaf gemaakte mensen, en dit kon alleen worden bereikt door slaven van betekenisvolle verbindingen met land, afkomst en identiteit te beroven. De dominante witte cultuur van die tijd volbracht dit door een systeem van gedwongen acculturatie, waaronder gedwongen religieuze bekering.
Zendelingen zouden ook beloften van vrijheid gebruiken om tot slaaf gemaakte Afrikanen te bekeren. Veel tot slaaf gemaakte mensen kregen te horen dat ze als zendelingen naar Afrika konden terugkeren als ze zich bekeerden. Hoewel het polytheïstische geloofsovertuigingen gemakkelijker waren samen te voegen met het katholicisme, dat in gebieden zoals de Spaanse koloniën heerste, dan de protestantse christelijke denominaties die het vroege Amerika domineerden, lazen slaafse bevolkingsgroepen voortdurend hun eigen verhalen in christelijke teksten en namen elementen van hun eerdere geloofsovertuigingen op in Christelijke kaders. Uit deze culturele en religieuze acculturatie werden vroege versies van de zwarte kerk geboren.
Zwarte voorgangers en hun gemeenten handhaafden hun autonomie en identificeerden door hun eigen geschiedenissen in christelijke teksten te lezen en nieuwe wegen voor zelfrealisatie te ontsluiten. Veel zwarte kerken identificeerden zich bijvoorbeeld in het boek Exodus over de profeet Mozes die de Israëlieten leidde om te ontsnappen uit de slavernij in Egypte. Het verhaal van Mozes en zijn volk sprak over hoop, belofte en de welwillendheid van een God die anders afwezig was in de systematische en onderdrukkende structuur van de slavernij. Witte christenen werkten om de slavernij te rechtvaardigen door de inzet van een wit reddercomplex, dat hen, naast het ontmenselijken van zwarte mensen, ook infantiel maakte. Ze drongen erop aan dat slavernij goed was voor zwarte mensen, omdat zwarte mensen inherent onbeschaafd waren. Sommigen gingen zelfs zo ver dat ze beweerden dat zwarte mensen waren vervloekt en slavernij de noodzakelijke, door God bedoelde straf was.
Op zoek naar hun eigen religieuze autoriteit en identiteit, ontwikkelden zwarte geleerden hun eigen tak van de theologie. Zwarte theodicie verwijst specifiek naar theologie die antwoord geeft op de realiteit van anti-zwartheid en het lijden van onze voorouders. Dit gebeurt op een aantal manieren, maar vooral door het lijden, het concept van vrije wil en Gods alwetendheid opnieuw te onderzoeken. In het bijzonder onderzochten zij de volgende vraag: Als er niets is wat God doet dat op zichzelf niet goed is, waarom zou hij dan zulke immense pijn en lijden aan zwarte mensen toebrengen?
Vragen zoals deze gesteld door Black Theodicy leidden tot de ontwikkeling van een ander type theologie, dat nog steeds geworteld was in het verklaren van het lijden van zwarte mensen. Het is misschien wel de meest populaire tak van zwarte theologie, ook al is de naam niet altijd bekend: Black Liberation Theology.
Black Liberation Theology streefde ernaar het christelijke denken op te nemen in de erfenis van de zwarte gemeenschap als een 'protestmens'. Door de sociale macht van de kerk te erkennen, samen met de veiligheid die het bood binnen haar vier muren, was de zwarte gemeenschap in staat God expliciet in te brengen de dagelijkse bevrijdingsstrijd.
Dit werd beroemd gedaan binnen de Civil Rights Movement. Hoewel Martin Luther King Jr. meestal wordt geassocieerd met de zwarte kerk in de context van burgerrechten, waren er in die tijd veel organisaties en leiders die de politieke macht van de kerk gebruikten. En hoewel King en andere vroege leiders van burgerrechten nu beroemd zijn om hun geweldloze, religieus gewortelde tactiek, omarmde niet elk lid van de kerk geweldloos verzet. Op 10 juli 1964 richtte een groep zwarte mannen onder leiding van Earnest 'Chilly Willy' Thomas en Frederick Douglas Kirkpatrick The Deacons For Defense and Justice op in Jonesboro, Louisiana. Het doel van hun organisatie? Om leden van het Congress For Racial Equity (CORE) te beschermen tegen geweld van de Ku Klux Klan.
De diakenen werden een van de eerste zichtbare zelfverdedigingskrachten in het zuiden. Hoewel zelfverdediging niet nieuw was, waren de diakenen een van de eerste groepen die het omarmden als onderdeel van hun missie.
De kracht van Black Liberation Theology binnen de zwarte kerk bleef niet onopgemerkt. De kerk zelf diende als een plaats voor strategie, ontwikkeling en uitstel. Het is ook een doelwit geweest van aanvallen door talloze haatgroepen, zoals de Ku Klux Klan.
De geschiedenis van de zwarte kerk is lang en nog niet voorbij. Vandaag blijft de kerk zichzelf opnieuw definiëren om aan de eisen van nieuwe generaties te voldoen; er zijn mensen binnen haar gelederen die werken om factoren van sociaal conservatisme te verwijderen en af te stemmen op nieuwe bewegingen. Het maakt niet uit welke positie het in de toekomst inneemt, het kan niet worden ontkend dat de zwarte kerk al honderden jaren een centrale kracht is binnen Black American-gemeenschappen en dat die generatiegeheugens waarschijnlijk niet vervagen.