Staat Maria Magdalena in 'Het laatste avondmaal' van Da Vinci?

"Het laatste avondmaal" is een van de beroemdste en meest fascinerende meesterwerken van de grote renaissanceschilder Leonardo Da Vinci - en het onderwerp van vele legendes en controverses. Een van die controverses betreft de figuur aan de tafel rechts van Christus. Is dat St. John of Mary Magdalene?

De geschiedenis van 'Het laatste avondmaal'

Hoewel er meerdere reproducties zijn in musea en op muismatten, is het origineel van "The Last Supper" een fresco. Het werk is tussen 1495 en 1498 geschilderd en is enorm, met een afmeting van 15 bij 29 voet (4,6 x 8,8 meter). Het gekleurde gips bedekt de hele muur van de refter (eetzaal) in het klooster van Santa Maria delle Grazie in Milaan, Italië.

Het schilderij was bijna 18 jaar (1482-1499) in opdracht van Ludovico Sforza, de hertog van Milaan en de werkgever van Da Vinci. Leonardo, altijd de uitvinder, probeerde nieuwe materialen te gebruiken voor "The Last Supper". In plaats van tempera te gebruiken op nat gips (de voorkeursmethode voor fresco schilderen en een methode die al eeuwen met succes werkte), schilderde Leonardo op droog gips, wat resulteerde in een meer gevarieerd palet. Helaas is droog gips niet zo stabiel als nat en begon het geverfde gips bijna onmiddellijk van de muur af te schilferen. Verschillende autoriteiten hebben sindsdien moeite om het te herstellen.

Samenstelling en innovatie in religieuze kunst

"The Last Supper" is Leonardo's visuele interpretatie van een gebeurtenis die in alle vier de evangeliën (boeken in het Nieuwe Testament) is vastgelegd. De evangeliën zeggen dat de avond voor Christus verraden zou worden door een van zijn discipelen, hij ze allemaal bijeenbracht om te eten en om hen te vertellen dat hij wist wat er zou komen (dat hij zou worden gearresteerd en geëxecuteerd). Daar waste hij hun voeten, een gebaar dat symboliseerde dat iedereen gelijk was onder de ogen van de Heer. Terwijl ze samen aten en dronken, gaf Christus de discipelen expliciete instructies over hoe ze hem in de toekomst konden herinneren met behulp van de metafoor van eten en drinken. Christenen beschouwen het als de eerste viering van de eucharistie, een ritueel dat nog steeds wordt uitgevoerd.

Dit Bijbelse tafereel was zeker al eerder geschilderd, maar in Leonardo's "Het laatste avondmaal" vertonen de discipelen allemaal zeer menselijke, identificeerbare emoties. Zijn versie toont iconische religieuze figuren als mensen in plaats van heiligen die op een menselijke manier op de situatie reageren.

Bovendien werd het technische perspectief in "Het laatste avondmaal" zo gemaakt dat elk afzonderlijk element van het schilderij de aandacht van de kijker rechtstreeks naar het middelpunt van de compositie, het hoofd van Christus, richt. Het is misschien wel het grootste voorbeeld van éénpuntsperspectief dat ooit is gecreëerd.

Emoties in verf

"Het laatste avondmaal" geeft een specifiek moment weer. Het illustreert de eerste paar seconden nadat Christus zijn apostelen vertelde dat een van hen hem vóór zonsopgang zou verraden. De 12 mannen worden afgebeeld in kleine groepen van drie en reageren op het nieuws met verschillende graden van horror, woede en shock.

Van links naar rechts over de foto kijken:

• Bartholomew, James Minor en Andrew vormen de eerste groep van drie. Allen zijn ontzet, Andrew tot het punt om zijn handen omhoog te houden in een "stop" -gebaar.
• De volgende groep is Judas, Peter en John. Judas 'gezicht is in de schaduw en hij houdt een zakje vast, misschien met de 30 zilverstukken die hij ontving voor het verraden van Christus. Peter is zichtbaar boos en een vrouwelijk ogende John lijkt te zwijmelen.
• Christus is in het midden, de rust temidden van de storm.
• Thomas, James Major en Philip zijn de volgende: Thomas duidelijk geagiteerd, James Major verbijsterd en Philip lijkt opheldering te zoeken.
• Ten slotte vormen Matthew, Thaddeus en Simon de laatste groep van drie figuren, Matthew en Thaddeus wendden zich tot Simon voor uitleg, maar hun armen zijn uitgestrekt naar Christus.

Was Maria Magdalena bij het laatste avondmaal?

In 'Het laatste avondmaal' bezit de figuur aan de rechterarm van Christus geen gemakkelijk te identificeren geslacht. Hij is niet kaal of bebaard, of iets dat we visueel associëren met 'mannelijkheid'. Hij ziet er zelfs vrouwelijk uit. Als gevolg hiervan hebben sommige mensen (zoals de romanschrijver Dan Brown in "The Da Vinci Code") gespeculeerd dat Da Vinci helemaal geen John afbeeldde, maar eerder Mary Magdalene. Er zijn drie zeer goede redenen waarom Leonardo Maria Magdalena waarschijnlijk niet afbeeldde.

1. Maria Magdalena was niet bij het laatste avondmaal.

Hoewel ze aanwezig was bij het evenement, stond Mary Magdalene niet vermeld bij de mensen aan tafel in een van de vier evangeliën. Volgens bijbelverslagen was haar rol een ondergeschikte rol. Ze veegde haar voeten af. John wordt beschreven als aan tafel eten met de anderen.

2. Het zou flagrante ketterij zijn geweest voor Da Vinci om haar daar te schilderen.

Het katholieke Rome aan het einde van de 15e eeuw was geen periode van verlichting met betrekking tot concurrerende religieuze overtuigingen. De inquisitie begon in het einde van de 12e eeuw in Frankrijk. De Spaanse inquisitie begon in 1478 en 50 jaar nadat "Het laatste avondmaal" was geschilderd, richtte paus Paulus II de congregatie van het heilige kantoor van de inquisitie in Rome zelf op. Het beroemdste slachtoffer van dit kantoor was in 1633, Leonardo's collega-wetenschapper Galileo Galilei.

Leonardo was een uitvinder en een experimentator in alle dingen, maar het zou erger dan dwaas zijn geweest om zowel zijn werkgever als zijn paus te beledigen.

3. Leonardo stond bekend om het schilderen van verwijfde mannen.

Er is controverse over de vraag of Leonardo homo was of niet. Of hij nu wel of niet was, hij besteedde zeker meer aandacht aan mannelijke anatomie en mooie mannen in het algemeen dan aan vrouwelijke anatomie of vrouwen. Er zijn een aantal nogal sensuele jonge mannen afgebeeld in zijn notitieboekjes, compleet met lange, krullende lokken en bescheiden neerslachtige, zware dekselogen. De gezichten van sommige van deze mannen zijn vergelijkbaar met die van John.

Op basis hiervan lijkt het duidelijk dat Da Vinci de apostel Johannes schilderde naast Christus, en niet Maria Magdalena. "De Da Vinci-code" is interessant en tot nadenken stemmend. Het is echter een fictief werk en een creatief verhaal geweven door Dan Brown op basis van een stukje geschiedenis dat veel verder gaat dan de historische feiten.