Oscar Wilde, geboren als Oscar Fingal O'Flahertie Wills Wilde, (16 oktober 1854 - 30 november 1900) was eind 19 een populaire dichter, romanschrijver en toneelschrijverth eeuw. Hij schreef enkele van de meest duurzame werken in de Engelse taal, maar wordt ook herinnerd vanwege zijn schandalige persoonlijke leven, dat uiteindelijk leidde tot zijn gevangenschap.
Wilde, geboren in Dublin, was de tweede van drie kinderen. Zijn ouders waren Sir William Wilde en Jane Wilde, beiden intellectuelen (zijn vader was chirurg en zijn moeder schreef). Hij had drie onwettige halfbroers en zussen, die Sir William erkende en ondersteunde, evenals twee volle broers en zussen: een broer, Willie, en een zus, Isola, die op negenjarige leeftijd aan meningitis stierf. Wilde werd eerst thuis opgeleid, daarna door een van de oudste scholen in Ierland.
In 1871 verliet Wilde het huis met een studiebeurs om te studeren aan het Trinity College in Dublin, waar hij met name de klassiekers, literatuur en filosofie studeerde. Hij bewees zichzelf een uitstekende student te zijn, competitieve academische prijzen te winnen en de eerste te zijn in zijn klas. In 1874 streed hij voor een studiebeurs om nog vier jaar aan het Magdalen College in Oxford te studeren.
Gedurende deze tijd ontwikkelde Wilde verschillende, zeer uiteenlopende belangen. Een tijd lang overwoog hij zich te bekeren van anglicanisme naar katholicisme. Hij raakte betrokken bij de vrijmetselarij in Oxford en raakte later nog meer betrokken bij de esthetische en decadente bewegingen. Wilde spotte met 'mannelijke' sporten en creëerde opzettelijk een beeld van zichzelf als een estheet. Hij was echter niet hulpeloos of delicaat: naar verluidt, toen een groep studenten hem aanviel, vocht hij hen eigenhandig af. Hij studeerde cum laude af in 1878.
Na zijn afstuderen verhuisde Wilde naar Londen en begon zijn schrijfcarrière serieus. Zijn gedichten en teksten waren eerder in verschillende tijdschriften gepubliceerd, en zijn eerste dichtbundel werd gepubliceerd in 1881, toen Wilde 27 jaar oud was. Het jaar daarop werd hij uitgenodigd om een rondleiding door Noord-Amerika te maken over esthetiek; het was zo succesvol en populair dat een geplande vier maanden durende tour bijna een jaar werd. Hoewel hij populair was bij het algemene publiek, werd hij door critici uit de pers gehaald.
In 1884 kruiste hij paden met een oude kennis, een rijke jonge vrouw genaamd Constance Lloyd. Het echtpaar huwde en ging zich vestigen als stijlvolle trendsetters in de samenleving. Ze hadden twee zonen, Cyril in 1885 en Vyvyan in 1886, maar hun huwelijk begon uit elkaar te vallen na de geboorte van Vyvyan. Het was ook rond deze tijd dat Wilde Robert Ross voor het eerst ontmoette, een jonge homoseksuele man die uiteindelijk Wilde's eerste mannelijke minnaar werd.
Wilde was, volgens de meeste verhalen, een liefhebbende en attente vader, en hij werkte om zijn gezin te ondersteunen bij verschillende bezigheden. Hij werkte als redacteur van een damesblad, verkocht korte fictie en ontwikkelde zijn essay ook.
Wilde schreef zijn enige roman - misschien wel zijn beroemdste werk - in 1890-1891. De foto van Dorian Gray griezelig richt zich op een man die onderhandelt om zijn veroudering door een portret te laten doen, zodat hij zelf voor altijd jong en mooi kan blijven. Toentertijd hieven critici minachting voor de roman vanwege het portret van hedonisme en vrij flagrante homoseksuele boventonen. Het is echter verdragen als een klassieker van de Engelse taal.
In de loop van de volgende jaren richtte Wilde zijn aandacht op playwriting. Zijn eerste toneelstuk was een Franstalige tragedie Salome, maar hij verschoof al snel naar Engelse komedies van manieren. Lady Windermere's Fan, A Woman of No Belang, en Een ideale echtgenoot sprak de samenleving aan, maar bekritiseerde deze ook subtiel. Deze Victoriaanse komedies draaiden vaak om farcische complotten die desalniettemin manieren vonden om de samenleving te bekritiseren, waardoor ze immens populair werden bij het publiek maar meer conservatieve of dwangmatige critici opriepen.
Het laatste stuk van Wilde zou zijn meesterwerk blijken te zijn. Debuteren op het podium in 1895, The Importance of Being Earnest brak weg van Wilde's "stock" plots en karakters om een komedie in de salon te creëren die desalniettemin de belichaming was van Wilde's geestige, sociaal-scherpe stijl. Het werd zijn meest populaire stuk, evenals zijn meest geprezen stuk.
Het leven van Wilde begon te ontrafelen toen hij romantisch betrokken raakte bij Lord Alfred Douglas, die Wilde introduceerde bij een van de zaadlozer kanten van de homoseksuele Londense samenleving (en die de uitdrukking bedacht "de liefde die haar naam niet durft te spreken"). Lord Alfred's vervreemde vader, de Markies van Queensbury, was razend en er ontstond een vijandschap tussen Wilde en de markies. De vete bereikte een kookpunt toen Queensbury een visitekaartje achterliet dat Wilde beschuldigde van sodomie; een woedende Wilde besloot om voor smaad aanklagen. Het plan mislukte, omdat het juridische team van Queensbury een verdediging opzette op basis van het argument dat het geen smaad kon zijn als het de waarheid was. Details van Wilde's contacten met mannen kwamen naar voren, net als wat chantage-materiaal, en zelfs de morele inhoud van Wilde's schrijven kwam onder kritiek.
Wilde werd gedwongen de zaak te laten vallen, en hij werd zelf gearresteerd en berecht voor grove onfatsoenlijkheid (de formele overkoepeling voor homoseksueel gedrag). Douglas bleef hem bezoeken en had zelfs geprobeerd hem het land te laten ontvluchten toen het bevel voor het eerst werd uitgevaardigd. Wilde pleitte niet schuldig en sprak welsprekend over de tribune, maar hij waarschuwde Douglas om voor het einde van het proces naar Parijs te vertrekken. Uiteindelijk werd Wilde veroordeeld en veroordeeld tot twee jaar dwangarbeid, het wettelijk toegestane maximum, dat volgens de rechter nog steeds niet toereikend was.
In de gevangenis eiste de zware arbeid de toch al precaire gezondheid van Wilde. Hij leed een oorblessure in een val die later bijdroeg aan zijn dood. Tijdens zijn verblijf kreeg hij uiteindelijk schrijfmateriaal en hij schreef een lange brief aan Douglas die hij niet kon sturen, maar die een reflectie vormde over zijn eigen leven, hun relatie en zijn spirituele evolutie tijdens zijn gevangenschap. In 1897 werd hij vrijgelaten uit de gevangenis en voer onmiddellijk naar Frankrijk.
Wilde nam de naam "Sebastian Melmoth" tijdens zijn ballingschap en bracht zijn laatste jaren door met graven in spiritualiteit en reling voor hervorming van de gevangenis. Hij bracht wat tijd door met Ross, zijn oude vriend en eerste minnaar, evenals Douglas. Na het verlies van de wil om te schrijven en veel onvriendelijke voormalige vrienden tegen te komen, nam de gezondheid van Wilde een sterke achteruitgang.
Oscar Wilde stierf aan meningitis in 1900. Hij werd voorwaardelijk gedoopt in de katholieke kerk, op zijn wens, vlak voor zijn dood. Aan zijn zijde stond Reggie Turner, die een loyale vriend was gebleven, en Ross, die zijn literaire executeur werd en de primaire bewaarder van zijn nalatenschap. Wilde ligt begraven in Parijs, waar zijn tombe een belangrijke attractie is geworden voor toeristen en literaire pelgrims. In een klein compartiment in het graf bevindt zich ook de as van Ross.
In 2017 was Wilde een van de mannen die formeel postuum gratie kreeg voor veroordelingen van voorheen-criminele homoseksualiteit onder de "Alan Turing law". Wilde is een icoon geworden, net als in zijn tijd, vanwege zijn stijl en unieke zelfgevoel . Zijn literaire werken zijn ook enkele van de belangrijkste in de canon geworden.