Charles Darwin beschreef hem als 'de grootste wetenschappelijke reiziger die ooit heeft geleefd'. Hij wordt alom gerespecteerd als een van de grondleggers van de moderne geografie. De reizen, experimenten en kennis van Alexander von Humboldt transformeerden de westerse wetenschap in de negentiende eeuw.
Alexander von Humboldt werd in 1769 geboren in Berlijn, Duitsland. Zijn vader, die legerofficier was, stierf toen hij negen jaar oud was, dus hij en zijn oudere broer Wilhelm werden opgevoed door hun koude en verre moeder. Docenten verzorgden hun vroege opleiding die was gebaseerd op talen en wiskunde.
Toen hij oud genoeg was, begon Alexander te studeren aan de Freiberg Academie voor Mijnen onder de beroemde geoloog A.G. Werner. Von Humboldt ontmoette George Forester, de wetenschappelijke illustrator van kapitein James Cook tijdens zijn tweede reis, en ze wandelden door Europa. In 1792, op 22-jarige leeftijd, begon von Humboldt aan een baan als inspecteur van overheidsmijnen in Franken, Pruisen.
Toen hij 27 was, stierf de moeder van Alexander, waardoor hij een aanzienlijk inkomen uit de nalatenschap achterliet. Het jaar daarop verliet hij de overheidsdienst en begon hij reizen te plannen met Aime Bonpland, een botanicus. Het tweetal ging naar Madrid en kreeg speciale toestemming en paspoorten van koning Karel II om Zuid-Amerika te verkennen.
Eenmaal aangekomen in Zuid-Amerika bestudeerden Alexander von Humboldt en Bonpland de flora, fauna en topografie van het continent. In 1800 bracht von Humboldt meer dan 1700 mijl van de rivier de Orinco in kaart. Dit werd gevolgd door een reis naar de Andes en een beklimming van Mt. Chimborazo (in het moderne Ecuador), werd destijds beschouwd als de hoogste berg ter wereld. Ze bereikten de top niet vanwege een muurachtige klif, maar ze klommen wel meer dan 18.000 voet hoog. Terwijl aan de westkust van Zuid-Amerika, meette en ontdekte von Humboldt de Peruaanse stroom, die, vanwege de bezwaren van von Humboldt zelf, ook bekend staat als de Humboldt-stroom. In 1803 verkenden ze Mexico. Alexander von Humboldt kreeg een functie in het Mexicaanse kabinet aangeboden, maar hij weigerde.
Het paar werd overgehaald om Washington, D.C. te bezoeken door een Amerikaanse raadgever en dat deden ze. Ze verbleven drie weken in Washington en von Humboldt had veel ontmoetingen met Thomas Jefferson en de twee werden goede vrienden.
Von Humboldt zeilde naar Parijs in 1804 en schreef dertig delen over zijn veldstudies. Tijdens zijn expedities in Amerika en Europa registreerde en rapporteerde hij over magnetische declinatie. Hij verbleef 23 jaar in Frankrijk en ontmoette regelmatig vele andere intellectuelen.
De fortuinen van Von Humboldt waren uiteindelijk uitgeput vanwege zijn reizen en het zelf publiceren van zijn rapporten. In 1827 keerde hij terug naar Berlijn, waar hij een vast inkomen verkreeg door de koning van Pruisen te worden. Von Humboldt werd later door de tsaar naar Rusland uitgenodigd en na het verkennen van de natie en het beschrijven van ontdekkingen zoals permafrost, beval hij Rusland aan om weerobservatoria in het hele land op te richten. De stations werden opgericht in 1835 en von Humboldt kon de gegevens gebruiken om het continentaliteitsbeginsel te ontwikkelen, namelijk dat de interieurs van continenten een extremer klimaat hebben vanwege een gebrek aan matigende invloed van de oceaan. Hij ontwikkelde ook de eerste isothermkaart, met lijnen van gelijke gemiddelde temperaturen.
Van 1827 tot 1828 gaf Alexander von Humboldt openbare lezingen in Berlijn. De lezingen waren zo populair dat er vanwege de vraag nieuwe vergaderzalen moesten worden gevonden. Naarmate Von Humboldt ouder werd, besloot hij om alles wat bekend was over de aarde te schrijven. Hij noemde zijn werk Kosmos en het eerste deel werd gepubliceerd in 1845, toen hij 76 jaar oud was. Kosmos was goed geschreven en goed ontvangen. Het eerste deel, een algemeen overzicht van het universum, was binnen twee maanden uitverkocht en werd snel in vele talen vertaald. Andere delen concentreerden zich op onderwerpen als de inspanning van de mens om de aarde, astronomie en aarde en menselijke interactie te beschrijven. Humboldt stierf in 1859 en het vijfde en laatste deel werd gepubliceerd in 1862, op basis van zijn aantekeningen voor het werk.
Toen von Humboldt stierf, 'kon geen enkele geleerde meer hopen de kennis van de wereld over de aarde te beheersen'. (Geoffrey J. Martin en Preston E. James. Alle mogelijke werelden: een geschiedenis van geografische ideeën., pagina 131).
Von Humboldt was de laatste echte meester, maar een van de eersten die geografie ter wereld bracht.