Een inleiding tot metafictie

Romans en verhalen die de pretentie van fictie zelf onderzoeken, ermee experimenteren of erin prikken, kunnen allemaal worden geclassificeerd als metafictie. 

De term metafictie betekent letterlijk voorbij fictie 'of over fictie, wat aangeeft dat de auteur of verteller voorbij of over de fictieve tekst staat en deze beoordeelt of op een zeer zelfbewuste manier observeert. 

Het is belangrijk op te merken dat in tegenstelling tot literaire kritiek of analyse, metafictie zelf fictief is. Gewoon commentaar geven op een werk van fictie maakt dat werk niet metafictie.

Verward? Hier is een goed voorbeeld om het onderscheid beter te begrijpen.

Jean Rhys en de Madwoman op zolder

De roman "Jane Eyre" uit 1847 van Charlotte Bronte wordt algemeen beschouwd als een klassieker uit de westerse literatuur, die in die tijd vrij radicaal was. De titulaire vrouw van de roman worstelt door extreme ontberingen en vindt eindelijk ware liefde met haar baas, Edward Rochester. Op de dag van hun huwelijk ontdekt ze dat hij al getrouwd is, met een mentaal onstabiele vrouw die hij opgesloten houdt op de zolder van het huis waar hij en Jane wonen.

Veel critici hebben geschreven over Bronte's 'gekke vrouw op zolder', waaronder het onderzoeken of het past in feministische literatuur en wat de vrouw wel of niet vertegenwoordigt.

Maar de roman "Wide Sargasso Sea" uit 1966 vertelt het verhaal vanuit het gezichtspunt van de waanzinnige. Hoe is ze op die zolder gekomen? Wat is er gebeurd tussen haar en Rochester? Was ze altijd geestelijk ziek? Hoewel het verhaal zelf fictie is, is "Wide Sargasso Sea" een commentaar op "Jane Eyre" en de fictieve personages in die roman (en tot op zekere hoogte ook op Bronte zelf). 

'Wide Sargasso Sea' is dus een voorbeeld van metafictie, terwijl de niet-fictieve literaire kritiek op 'Jane Eyre' niet. 

Aanvullende voorbeelden van metafictie

Metafictie is niet beperkt tot moderne literatuur. Chaucer's 'Canterbury Tales', geschreven in de 15e eeuw, en 'Don Quixote' van Miguel de Cervantes, een eeuw later geschreven, worden allebei beschouwd als klassiekers van het genre. Chaucers werk vertelt het verhaal van een groep pelgrims op weg naar het heiligdom van St. Thomas Becket die hun eigen verhalen vertellen als onderdeel van een wedstrijd om een ​​gratis maaltijd te winnen. En "Don Quichot" is het verhaal van de man van La Mancha die op windmolens kantelt om de tradities van de ridderorde te herstellen. 

En zelfs oudere werken zoals Homer's "The Odyssey" en het middeleeuwse Engelse epos "Beowulf" bevatten reflecties op verhalen vertellen, karakterisering en inspiratie. 

Metafiction en Satire

Een ander prominent type metafictie is literaire parodie of satire. Hoewel dergelijke werken niet altijd zelfbewuste vertelling inhouden, worden ze nog steeds geclassificeerd als metafictie omdat ze de aandacht vestigen op populaire schrijftechnieken en genres.

Een van de meest gelezen voorbeelden van dit soort metafictie zijn de "Northanger Abbey" van Jane Austen, die de gotische roman tot luchtige spot houdt; en 'Ulysses' van James Joyce, die schrijfstijlen uit de hele geschiedenis van de Engelse taal reconstrueert en lampoons. De klassieker van het genre is Jonathan Gift's 'Gulliver's Travels', die hedendaagse politici parodieert (hoewel opmerkelijk veel van Swift's referenties zo goed vermomd zijn dat hun ware betekenissen voor de geschiedenis verloren zijn gegaan).

Soorten metafictie 

In het postmoderne tijdperk zijn grillige hervertellingen van eerdere fictieve verhalen ook extreem populair geworden. Een paar van de meest prominente hiervan zijn de 'Chimera' van John Barth, de 'Grendel' van John Gardner en de 'Sneeuwwitje' van Donald Barthelme.

Bovendien combineren sommige van de bekendste metaficties een extreem bewustzijn van fictieve technieken met experimenten in andere vormen van schrijven. James Ucess 'Ulysses' is bijvoorbeeld gedeeltelijk opgemaakt als kastdrama, terwijl de roman 'Pale Fire' van Vladimir Nabokov deels een confessioneel verhaal is, deels een lang gedicht en deels een reeks wetenschappelijke voetnoten..