Hoewel consumptie een activiteit is die mensen ondernemen, zien sociologen consumentisme als een krachtige ideologie die kenmerkend is voor de westerse samenleving en die ons wereldbeeld, waarden, relaties, identiteiten en gedrag omkadert. Consumentencultuur drijft ons om geluk en vervulling te zoeken via hersenloze consumptie en dient als een noodzakelijk onderdeel van de kapitalistische samenleving, die massaproductie en oneindige omzetgroei vereist.
De definities van consumentisme variëren. Sommige sociologen beschouwen het als een sociale toestand waarin consumptie 'bijzonder belangrijk is, zo niet echt centraal' in iemands leven, of zelfs 'het doel van het bestaan'. Dit begrip bindt de samenleving samen om onze wensen, behoeften, verlangens en het nastreven van emotionele vervulling van het verbruik van materiële goederen en diensten.
Sociologen zullen consumentisme op dezelfde manier beschrijven als een manier van leven, "een ideologie die mensen verleidelijk bindt aan [het] systeem" van massaproductie, waardoor consumptie "van een middel tot een doel" wordt. Als zodanig wordt het verwerven van goederen de basis van onze identiteit. en zelfgevoel. "In het extreme beperkt consumentisme consumptie tot een therapeutisch programma ter compensatie van levenskwalen, zelfs een weg naar persoonlijk behoud."
In navolging van de theorie van Karl Marx over de vervreemding van werknemers binnen een kapitalistisch systeem, worden consumentistische driften een sociale kracht die los staat van het individu en onafhankelijk opereert. Producten en merken worden de kracht die normen, sociale relaties en de algemene structuur van de samenleving voortstuwt en reproduceert. Consumentisme bestaat wanneer de consumptiegoederen die we verlangen, rijden wat er in de samenleving gebeurt of zelfs ons hele sociale systeem vormgeven. Het dominante wereldbeeld, waarden en cultuur zijn geïnspireerd op wegwerp- en lege consumptie.
'Consumentisme' is een soort sociale regeling die voortvloeit uit het recyclen van mondaine, permanente en zogezegd 'regime-neutrale' menselijke wensen, verlangens en verlangens naar de hoofdaandrijfkracht van de samenleving, een kracht die systemische reproductie, sociale integratie, sociale stratificatie en de vorming van menselijke personen coördineert, en een belangrijke rol speelt in de processen van individueel en groepszelfbeleid.
(Bauman, "Consuming Life")
Consumentistische neigingen bepalen hoe we onszelf begrijpen, hoe we omgaan met anderen, en de algemene mate waarin we passen in en gewaardeerd worden door de samenleving als geheel. Omdat individuele sociale en economische waarden worden gedefinieerd en gevalideerd door bestedingsmethoden, wordt consumentisme de ideologische lens waarmee we de wereld ervaren, wat voor ons mogelijk is en onze opties om doelen te bereiken. Consumentisme manipuleert "de waarschijnlijkheid van individuele keuzes en gedrag."
Consumentisme vormt ons op zo'n manier dat we materiële goederen willen verwerven, niet omdat ze nuttig zijn, maar vanwege wat ze over ons zeggen. We willen het nieuwste en het beste om bij anderen te passen of te overtreffen. Zo ervaren we een "steeds groter volume en intensiteit van verlangens." In een samenleving van consumenten worden vreugde en status gevoed door geplande veroudering, gebaseerd op het kopen en weggooien van goederen. Consumentisme hangt zowel af van als reproduceert een onverzadigbaarheid van verlangens en behoeften.
De wrede truc is dat een samenleving van consumenten gedijt op het onvermogen om ooit genoeg te consumeren, op het ultieme falen van het massaproductie systeem om iedereen tevreden te stellen. Hoewel het belooft te presteren, doet het systeem dit slechts kort. In plaats van geluk te cultiveren, cultiveert consumentisme angst-angst om niet te passen, de juiste dingen niet te bezitten, om de juiste persona of sociale status niet aan te duiden. Consumentisme wordt bepaald door voortdurende ontevredenheid.