The Legend of the Fifth Sun

De mythe van de Azteken-schepping die beschrijft hoe de wereld is ontstaan, wordt de legende van de vijfde zon genoemd. Er bestaan verschillende versies van deze mythe, en dit is om een paar redenen. Ten eerste omdat de verhalen oorspronkelijk werden doorgegeven door orale traditie. Ook speelt een rol dat de Azteken goden en mythen van andere stammen hebben overgenomen en gewijzigd die ze hebben ontmoet en overwonnen.

Volgens de Azteken-scheppingsmythe was de wereld van de Azteken ten tijde van de Spaanse kolonisatie het vijfde tijdperk van een cyclus van schepping en vernietiging - zij geloofden dat hun wereld vier keer eerder was geschapen en vernietigd. Tijdens elk van de vier voorgaande cycli regeerden verschillende goden de aarde door een dominant element en vernietigden het vervolgens. Deze werelden werden zonnen genoemd.

In het begin

In het begin, volgens de Azteekse mythologie, hebben het paar van de maker van Tonacacihuatl en Tonacateuctli (ook bekend als de god Ometeotl, die zowel mannelijk als vrouwelijk was), vier zonen geboren, de Tezcatlipocas uit het oosten, noorden, zuiden en westen. Na 600 jaar begonnen de zonen het universum te creëren, inclusief de schepping van kosmische tijd, 'zonnen' genoemd. Deze goden creëerden uiteindelijk de wereld en alle andere goden.

Nadat de wereld was geschapen, gaven de goden licht aan de mens. Maar om dit te doen, moest een van de goden zichzelf opofferen door in een vuur te springen. Elke volgende zon werd gecreëerd door het persoonlijke offer van ten minste een van de goden. Een belangrijk element van het verhaal, zoals in de hele Azteekse cultuur, is dat opoffering nodig is om met vernieuwing te beginnen.

Vier cycli

De eerste god die zichzelf opofferde was Tezcatlipoca (ook bekend als Black Tezcatlipoca), die in het vuur sprong en de First Sun, "4 Tiger" genoemd. Deze periode werd bewoond door reuzen die alleen eikels aten, en het eindigde toen de reuzen werden verslonden door jaguars. De wereld duurde 676 jaar, of 13 52-jarige cycli, volgens de pan-Meso-Amerikaanse kalender.
De Tweede zon, of "4-Wind" zon, werd geregeerd door Quetzalcoatl (ook bekend als White Tezcatlipoca). Hier werd de aarde bevolkt door mensen die alleen piñon noten aten. Tezcatlipoca wilde echter Sun zijn en veranderde zichzelf in een tijger en gooide Quetzalcoatl van zijn troon. Aan deze wereld kwam een einde door catastrofale orkanen en overstromingen. De paar overlevenden vluchtten naar de toppen van de bomen en werden getransformeerd in apen. Deze wereld duurde ook 676 jaar.
De Derde zon, of "4-Rain" zon, werd gedomineerd door water; zijn heersende godheid was de regengod Tlaloc, en zijn mensen aten zaden die in het water groeiden. Aan deze wereld kwam een einde toen de god Quetzalcoatl het vuur en as liet regenen en de overlevenden kalkoenen, vlinders of honden werden. Het duurde slechts zeven cycli - 364 jaar.
De Vierde zon, de "4-Water" Zon, werd geregeerd door de godin Chalchiuthlicue, zus en vrouw van Tlaloc. Hier aten de mensen maïs. Een grote vloed betekende het einde van deze wereld en alle mensen werden omgevormd tot vis. Net als de eerste en tweede zon duurde de 4-Water Sun 676 jaar.

De vijfde zon creëren

Aan het einde van de vierde zon verzamelden de goden zich in Teotihuacan om te beslissen wie zich moest opofferen voordat de nieuwe wereld zou beginnen. De god Huehuetéotl - de oude vuurgod - startte een offervuur, maar geen van de belangrijkste goden wilde in de vlammen springen. De rijke en trotse god Tecuciztecatl - Heer van de Slakken - aarzelde en tijdens die aarzeling sprong de nederige en arme Nanahuatzin (wat betekent "vol zweren") in de vlammen en werd de nieuwe zon.

Tecuciztecatl sprong achter hem aan om een tweede zon te worden. De goden realiseerden zich echter dat twee zonnen de wereld zouden overweldigen, dus gooiden ze een konijn naar Tecuciztecal en hij werd de maan - daarom kun je het konijn vandaag nog steeds in de maan zien. De twee hemellichamen werden in beweging gezet door Ehecatl, de god van de wind, die de zon fel en gewelddadig in beweging bracht.

De vijfde zon

De Vijfde zon ("4-beweging" genoemd) wordt geregeerd door Tonatiuh, de zonnegod. Deze vijfde zon wordt gekenmerkt door het dagteken Ollin, wat beweging betekent. Volgens Azteken geloofde dit dat deze wereld zou eindigen door aardbevingen, en dat alle mensen worden opgegeten door luchtmonsters.

De Azteken beschouwden zichzelf als het Volk van de Zon, en daarom was het hun plicht om de Zonnegod te voeden door bloedoffers en offers. Als je dit niet doet, zou het einde van hun wereld en de verdwijning van de zon uit de lucht ontstaan.

De nieuwe vuurceremonie

Aan het einde van elke cyclus van 52 jaar voerden de Azteekse priesters de nieuwe vuurceremonie uit, of 'binding van de jaren'. De legende van de vijf zonnen voorspelde het einde van een kalendercyclus, maar het was niet bekend welke cyclus de laatste zou zijn. De Azteekse mensen maakten hun huizen schoon en gooiden alle huishoudelijke idolen, kookpotten, kleding en matten weg. Gedurende de laatste vijf dagen werden branden geblust en klommen de mensen op hun daken om het lot van de wereld af te wachten.

Op de laatste dag van de kalendercyclus zouden de priesters de Sterrenberg beklimmen, tegenwoordig in het Spaans bekend als Cerro de la Estrella, en let op de opkomst van de Pleiaden om ervoor te zorgen dat het zijn normale pad volgde. Een brandoefening werd geplaatst door het hart van een slachtoffer; als het vuur niet kon worden aangestoken, zei de mythe, zou de zon voor altijd worden vernietigd. De succesvolle brand werd vervolgens naar Tenochtitlan gebracht om haarden in de stad opnieuw aan te steken. Volgens de Spaanse chroniqueur Bernardo Sahagun werd de ceremonie van het nieuwe vuur elke 52 jaar gehouden in dorpen over de hele Azteekse wereld.

Bijgewerkt door K. Kris Hirst

bronnen:

Adams REW. 1991. Prehistorische Meso-Amerika. Derde editie. Norman: University of Oklahoma Press.
Berdan FF. 2014. Azteekse archeologie en etnohistorie. New York: Cambridge University Press.
Lees KA. 1986. The Fleeting Moment: Cosmogony, Eschatology and Ethics in Aztec Religion and Society. Het Journal of Religious Ethics 14 (1): 113-138.
Smith ME. 2013. De Azteken. Oxford: Wiley-Blackwell.
Taube KA. 1993. Aztec en Maya Myths. Vierde druk. Austin: University of Texas Press.
Van Tuerenhout DR. 2005. De Azteken. Nieuwe perspectieven. Santa Barbara, Californië: ABC-CLIO Inc.

Wetenschap