Ook bekend als 'politieke kansen theorie', biedt de politieke procestheorie een verklaring van de voorwaarden, denkwijze en acties die een sociale beweging succesvol maken bij het bereiken van haar doelen. Volgens deze theorie moeten politieke kansen voor verandering eerst aanwezig zijn voordat een beweging haar doelstellingen kan bereiken. Daarna probeert de beweging uiteindelijk verandering aan te brengen via de bestaande politieke structuur en processen.
Overzicht
Politieke procestheorie (PPT) wordt beschouwd als de kerntheorie van sociale bewegingen en hoe deze mobiliseren (werken om verandering te creëren). Het werd ontwikkeld door sociologen in de VS in de jaren zeventig en tachtig, als reactie op de burgerrechten, anti-oorlogs- en studentenbewegingen van de jaren zestig. Socioloog Douglas McAdam, nu professor aan Stanford University, krijgt de eer deze theorie eerst te ontwikkelen via zijn studie van de Black Civil Rights-beweging (zie zijn boek Politiek proces en de ontwikkeling van zwarte opstand, 1930-1970, gepubliceerd in 1982).
Voorafgaand aan de ontwikkeling van deze theorie, beschouwden sociale wetenschappers leden van sociale bewegingen als irrationeel en gek en omlijstden ze hen als deviants in plaats van politieke actoren. Ontwikkeld door zorgvuldig onderzoek, heeft de politieke procestheorie die visie verstoord en haar verontrustende elitaire, racistische en patriarchale wortels blootgelegd. Resource mobilization theory biedt op dezelfde manier een alternatieve kijk op deze klassieke.
Sinds McAdam zijn boek publiceerde waarin de theorie werd geschetst, zijn er door hem en andere sociologen wijzigingen in aangebracht, dus vandaag wijkt het af van de oorspronkelijke articulatie van McAdam. Zoals socioloog Neal Caren beschrijft in zijn bijdrage over de theorie in de Blackwell Encyclopedia of Sociology, politieke procestheorie schetst vijf belangrijke componenten die het succes of falen van een sociale beweging bepalen: politieke kansen, mobiliserende structuren, kaderprocessen, protestcycli en omstreden repertoires.
Politieke kansen zijn het belangrijkste aspect van PPT, omdat volgens de theorie, zonder hen, succes voor een sociale beweging onmogelijk is. Politieke kansen - of kansen voor interventie en verandering binnen het bestaande politieke systeem - bestaan wanneer het systeem kwetsbaarheden ervaart. Kwetsbaarheden in het systeem kunnen om verschillende redenen ontstaan, maar hangen af van een legitimiteitscrisis waarbij de bevolking niet langer de sociale en economische omstandigheden ondersteunt die door het systeem worden bevorderd of gehandhaafd. Kansen kunnen worden aangedreven door de verbreding van politieke verkiezingen naar degenen die eerder waren uitgesloten (zoals vrouwen en gekleurde mensen, historisch gezien), verdeeldheid onder leiders, toenemende diversiteit binnen politieke organen en het electoraat, en een losser worden van repressieve structuren die voorheen mensen ervan weerhielden veeleisende verandering.
Mobiliserende structuren verwijzen naar de reeds bestaande (politieke of andere) organisaties die aanwezig zijn in de gemeenschap die verandering wil. Deze organisaties dienen als mobiliserende structuren voor een sociale beweging door lidmaatschap, leiderschap en communicatie en sociale netwerken te bieden aan de ontluikende beweging. Voorbeelden hiervan zijn kerken, gemeenschaps- en non-profitorganisaties en studentengroepen en scholen, om er maar een paar te noemen.
Framing processen worden uitgevoerd door leiders van een organisatie om de groep of beweging in staat te stellen de bestaande problemen duidelijk en overtuigend te beschrijven, te verwoorden waarom verandering nodig is, welke veranderingen gewenst zijn en hoe men deze kan bereiken. Framing-processen bevorderen de ideologische buy-in onder bewegingsleden, leden van het politieke establishment en het grote publiek die nodig is voor een sociale beweging om politieke kansen te grijpen en verandering te brengen. McAdam en collega's beschrijven framing als "bewuste strategische inspanningen van groepen mensen om een gedeeld begrip van de wereld en van zichzelf te vormen dat legitieme en motiverende collectieve actie" (zie Vergelijkende perspectieven op sociale bewegingen: politieke kansen, mobiliserende structuren en culturele framing [1996]).
Protest cycli zijn een ander belangrijk aspect van het succes van sociale bewegingen volgens PPT. Een protestcyclus is een langere periode waarin oppositie tegen het politieke systeem en protestacties zich in een verhoogde staat bevinden. Binnen dit theoretische perspectief zijn protesten belangrijke uitingen van de opvattingen en eisen van de mobiliserende structuren die verband houden met de beweging en zijn voertuigen om de ideologische kaders uit te drukken die verband houden met het kaderproces. Als zodanig dienen protesten om de solidariteit binnen de beweging te versterken, om het grote publiek bewust te maken van de kwesties waarop de beweging zich richt, en ook om nieuwe leden te helpen werven.
Het vijfde en laatste aspect van PPT is omstreden repertoires, die verwijst naar de verzameling middelen waardoor de beweging haar aanspraken maakt. Deze omvatten doorgaans stakingen, demonstraties (protesten) en verzoekschriften.
Volgens PPT is het mogelijk dat, wanneer al deze elementen aanwezig zijn, een sociale beweging in staat zal zijn binnen het bestaande politieke systeem veranderingen aan te brengen die de gewenste uitkomst weerspiegelen.
Sleutel figuren
Er zijn veel sociologen die sociale bewegingen bestuderen, maar sleutelfiguren die hebben geholpen bij het creëren en verfijnen van PPT zijn Charles Tilly, Peter Eisinger, Sidney Tarrow, David Snow, David Meyer en Douglas McAdam.
Aanbevolen literatuur
Zie de volgende bronnen voor meer informatie over PPT:
Van mobilisatie naar revolutie (1978), door Charles Tilly.
"Politieke procestheorie" Blackwell Encyclopedia of Sociology, van Neal Caren (2007).
Politiek proces en de ontwikkeling van zwarte opstand, (1982) van Douglas McAdam.
Vergelijkende perspectieven op sociale bewegingen: politieke kansen, mobiliserende structuren en culturele framing (1996), door Douglas McAdam en collega's.