Émile Durkheim, een van de grondleggers van de sociologie, werd op 15 april 1858 in Frankrijk geboren. Het jaar 2017 markeert het 159-jarig bestaan van zijn geboorte. Om de geboorte en het leven van deze belangrijke socioloog te eren, zullen we een kijkje nemen waarom hij vandaag zo belangrijk blijft voor sociologen.
Het oeuvre van Durkheim als onderzoeker en theoreticus richtte zich op hoe een samenleving zich kan vormen en functioneren, wat een andere manier is om te zeggen hoe ze orde en stabiliteit kan handhaven (zie zijn boeken met de titel De afdeling arbeid in de maatschappij en De elementaire vormen van religieus leven). Om deze reden wordt hij beschouwd als de maker van het functionalistische perspectief binnen de sociologie. Durkheim was het meest geïnteresseerd in de lijm die de samenleving bij elkaar houdt, wat betekent dat hij zich richt op de gedeelde ervaringen, perspectieven, waarden, overtuigingen en gedragingen waardoor mensen het gevoel hebben dat ze deel uitmaken van een groep en dat ze samenwerken om de groep te behouden is in hun gemeenschappelijk belang.
In wezen ging het werk van Durkheim allemaal over cultuur, en als zodanig blijft het diep relevant en belangrijk voor de manier waarop sociologen vandaag de dag cultuur bestuderen. We putten uit zijn bijdragen om te helpen begrijpen wat ons bij elkaar houdt, en ook, en heel belangrijk, om ons te helpen de dingen te begrijpen die ons verdelen, en hoe we omgaan (of niet omgaan) met die verdelingen..
Durkheim verwees naar hoe we samen binden rond een gedeelde cultuur als 'solidariteit'. Door zijn onderzoek ontdekte hij dat dit werd bereikt door een combinatie van regels, normen en rollen; het bestaan van een 'collectief geweten', dat verwijst naar hoe we gemeenschappelijk denken, gezien onze gedeelde cultuur; en door de collectieve betrokkenheid bij rituelen die ons herinneren aan de waarden die we gemeen hebben, aan onze groepsrelatie en onze gedeelde interesses.
Dus, hoe is deze solidariteitstheorie, ontwikkeld in de late 19e eeuw, vandaag relevant? Een subveld waarin het opvallend blijft, is de Sociology of Consumption. Bij het bestuderen waarom mensen bijvoorbeeld vaak aankopen doen en krediet gebruiken op een manier die in strijd is met hun eigen economische belangen, putten veel sociologen uit de concepten van Durkheim om te wijzen op de belangrijke rol die consumentistische rituelen spelen in ons leven en relaties, zoals het geven van geschenken voor Kerst en Valentijnsdag, of in de rij staan om bij de eerste eigenaars van een nieuw product te horen.
Andere sociologen vertrouwen op de formulering van Durkheim van het collectieve bewustzijn om te bestuderen hoe bepaalde overtuigingen en gedragingen in de loop van de tijd aanhouden en hoe ze zich verbinden met zaken als politiek en openbaar beleid. Het collectieve bewustzijn - een cultureel fenomeen gebaseerd op gedeelde waarden en overtuigingen - helpt verklaren waarom veel politici worden gekozen op basis van de waarden die zij beweren te omarmen, in plaats van op basis van hun feitelijke staat van dienst als wetgever.
Tegenwoordig is het werk van Durkheim ook nuttig voor sociologen die vertrouwen op zijn concept van anomie om de manier te bestuderen waarop geweld vaak opduikt - zowel voor zichzelf als voor anderen - temidden van maatschappelijke verandering. Dit concept verwijst naar hoe maatschappelijke verandering, of de perceptie ervan, ertoe kan leiden dat men zich losgekoppeld van de samenleving voelt, gezien veranderingen in normen, waarden en verwachtingen, en hoe dit zowel psychische als materiële chaos kan veroorzaken. In dezelfde geest helpt de erfenis van Durkheim ook uit te leggen waarom het verstoren van alledaagse normen en routines met protest een belangrijke manier is om het bewustzijn van kwesties te vergroten en bewegingen rondom hen op te bouwen.
Er zijn meer manieren waarop het oeuvre van Durkheim tegenwoordig belangrijk, relevant en nuttig is voor sociologen. Je kunt daar meer over leren door hem te bestuderen en sociologen te vragen hoe ze op zijn bijdragen vertrouwen.