Verken Aldebaran, het vurige oranjerode oog van een sterrenstier

Achter elke ster aan de hemel is een fascinerend oorsprongverhaal. Net als de zon, schijnen ze door brandstof in hun kernen te verbranden en licht af te geven. En net als de zon hebben velen hun planeten. Allen werden miljoenen of miljarden jaren geleden in een wolk van gas en stof geboren. En uiteindelijk worden alle sterren oud en evolueren. Dat is wat er gebeurt met Aldebaran, een ster die praktisch een buur is van onze eigen ster, de zon, op 65 lichtjaar afstand.

Je hebt Aldebaran waarschijnlijk gezien in het sterrenbeeld Stier (dat voor ons 's nachts zichtbaar is van ongeveer oktober tot maart van elk jaar). Het is de rood-oranje ster aan de bovenkant van het V-vormige gezicht van de stier. Waarnemers zagen het in de oudheid als veel dingen. De naam "Aldebaran" komt van het Arabische woord voor "volger", en het lijkt mee te volgen wanneer het Pleiade-sterrencluster laat in het jaar hoger aan de hemel komt. Voor de Grieken en Romeinen was het het oog of het hart van de stier. In India vertegenwoordigde het een astronomisch "huis", en beeldde het een dochter van de godheid af. Anderen over de hele wereld hebben het geassocieerd met het komende seizoen, of zelfs als een hulpmiddel voor de Pleiaden (die in sommige culturen zeven vrouwen in de lucht waren). 

Aldebaran observeren

De ster zelf is vrij gemakkelijk te herkennen, vooral beginnend in de avondhemel van oktober van elk jaar. Het is ook een opmerkelijke ervaring voor skygazers die genoeg geduld hebben om erop te wachten: een occultatie. Aldebaran ligt dicht bij de ecliptica, de denkbeeldige lijn waarlangs de planeten en de maan lijken te bewegen vanaf de aarde gezien. Af en toe glijdt de maan tussen de aarde en Aldebaran, in wezen "occulterend". Het evenement is zichtbaar vanaf locaties op het noordelijk halfrond in het vroege najaar. Waarnemers met een grote interesse om het door een telescoop te zien gebeuren, kunnen een gedetailleerd beeld van het maanoppervlak zien terwijl de ster langzaam achter de maan wegglijdt en dan korte tijd later weer verschijnt.

Waarom is het in een sterrenhemel?

Aldebaran ziet eruit alsof het deel uitmaakt van een sterrenhoop genaamd de Hyades. Dit is een V-vormige bewegende associatie van sterren die veel verder weg van ons ligt dan Aldebaran, op een afstand van ongeveer 153 lichtjaar. Aldebaran ligt toevallig in de zichtlijn tussen de aarde en het cluster, dus het lijkt deel uit te maken van het cluster. De Hyades zelf zijn vrij jonge sterren, ongeveer 600 miljoen jaar oud. Ze bewegen samen door de Melkweg en over een miljard jaar zullen de sterren ouder zijn geworden en van elkaar zijn gescheiden. Aldebaran zal ook zijn positie hebben verlaten, zodat toekomstige waarnemers geen boze rode ogen meer zien aan de bovenkant van een vee-vormige zwerm sterren.

Wat is de status van Aldebaran?

Technisch gezien is Aldebaran een ster die is gestopt met het smelten van waterstof in zijn kern (alle sterren doen dit op een bepaald punt in hun leven) en fuseert het nu in een omhulsel van plasma dat de kern omgeeft. De kern zelf is gemaakt van helium en is op zichzelf ingestort, waardoor de temperatuur en druk omhoog schieten. Dat warmt de buitenste lagen op, waardoor ze opzwellen. Aldebaran heeft zoveel "uitgeblazen" dat het nu bijna 45 keer de grootte van de zon is en nu een rode reus is. Het varieert enigszins in zijn helderheid en blaast langzaam zijn massa de ruimte in.

Aldebaran's toekomst

In de zeer verre toekomst kan Aldebaran in zijn toekomst iets ervaren dat een "heliumflits" wordt genoemd. Dit gebeurt als de kern (die is gemaakt van heliumatomen) zo dicht opeengepakt raakt dat helium begint te fuseren om koolstof te maken. De temperatuur van de kern moet minstens 100.000.000 graden zijn voordat dit zal gebeuren, en wanneer het zo heet wordt, zal bijna al het helium in een flits fuseren. Daarna zal Aldebaran afkoelen en krimpen en zijn rode gigantische status verliezen. De buitenste lagen van de atmosfeer blazen weg en vormen een gloeiende gaswolk die astronomen een "planetaire nevel" noemen. Dit zal niet snel gebeuren, maar als dat het geval is, zal Aldebaran voor een korte tijd nog helderder gloeien dan nu. Dan zal het dimmen en langzaam vervagen.