Wat is een gelijkenis

Een verhaal, meestal kort en eenvoudig, dat een les illustreert. De gelijkenis is gerelateerd aan het voorbeeld in de klassieke retoriek.

Gelijkenissen en het nieuwe testament

Enkele van de bekendste gelijkenissen zijn die in het Nieuwe Testament. Bepaalde langere werken van moderne literatuur - zoals Hart van duisternis door Joseph Conrad en de fictie van Franz Kafka - worden soms beschouwd als seculiere gelijkenissen.

Bijbelse gelijkenissen

• "De benen van de lamme zijn niet gelijk: zo is een gelijkenis in de mond van dwazen. "
  (Spreuken 26: 7, De Bijbel)

Seculiere gelijkenissen

• The Blind Men and the Elephant door John Godfrey Saxe

Er waren zes mannen van Hindustan,
leren veel geneigd,
Die naar een olifant ging kijken,
hoewel ze allemaal blind waren,
Dat elk door observatie
zou zijn geest kunnen bevredigen.
De eerste naderde de olifant,
en toevallig vallen
Tegen zijn brede en stevige kant,
begon meteen te schreeuwen,
"Dit mysterie van een olifant
is heel erg zoals een muur. "
Het tweede gevoel van de slagtand,
riep: "Ho, wat hebben we hier?",
Dus erg rond en soepel en scherp?
Voor mij is het heel duidelijk,
Dit wonder van een olifant
is heel erg als een speer. "
De derde naderde de olifant,
en toevallig te nemen
De kronkelende slurf in zijn handen,
dus moedig omhoog en spreken,
"Ik snap het", zegt hij,
"de olifant lijkt erg op een slang."
De vierde stak een gretige hand uit,
en voelde boven de knie,
"Wat dit meest wonderlijke beest
is zoals heel duidelijk is, "zei hij.
"Het is duidelijk genoeg de olifant
is heel erg zoals een boom. "
De vijfde die toevallig het oor raakte
zei: "Een de blindste man
Kan vertellen waar dit het meest op lijkt;
ontken het feit wie kan;
Dit wonder van een olifant
is heel graag een fan. "
De zesde was niet eerder begonnen
over het beest om te tasten,
Dan grijpen op de slingerende staart
dat viel binnen zijn bereik;
"Ik snap het," zei hij, "de olifant
is heel erg zoals een touw. "
Dus zes blinde mannen van Hindustan
luid en lang betwist,
Ieder naar zijn mening
stijf en sterk;
Hoewel ze gedeeltelijk gelijk hadden,
ze hadden allemaal ongelijk!

MOREEL:
Dus vaak in theologische oorlogen,
De geschillen, ik ween,
Spoor op in volslagen onwetendheid
Van wat elkaar betekenen,
En prate over een olifant
Geen van hen heeft het gezien!

De uitvinding van brieven

• SOCRATES: Ik hoorde toen dat in Naucratis, in Egypte, een van de oude goden van dat land was, degene wiens heilige vogel de ibis wordt genoemd, en de naam van de god zelf was Theuth. Hij was het die getallen en rekenkunde en geometrie en astronomie uitvond, ook trekkingen en dobbelstenen en, het allerbelangrijkste, letters. De koning van heel Egypte was toen de god Thamus, die woonde in de grote stad van de bovenste regio, die de Grieken de Egyptische Thebe noemen, en ze noemen de god zelf Ammon. Theuth kwam naar hem toe om zijn uitvindingen te tonen en te zeggen dat ze aan de andere Egyptenaren moesten worden meegedeeld. Maar Thamus vroeg welk nut er in elk was, en terwijl Theuth hun gebruik opsomde, uitte hij lof of schuld, zoals hij goedkeurde of afkeurde. Het verhaal gaat dat Thamus veel dingen tegen Theuth zei ter ere of schuld van de verschillende kunsten, die het te lang zou duren om te herhalen; maar toen zij tot de letters kwamen: "Deze uitvinding, o koning," zei Theuth, "zal de Egyptenaren wijzer maken en hun herinneringen verbeteren; want het is een elixer van herinnering en wijsheid die ik heb ontdekt."

• Maar Thamus antwoordde: "Meest ingenieuze Theuth, de ene man heeft de mogelijkheid om kunst te verwekken, maar de mogelijkheid om te beoordelen of ze nuttig of schadelijk zijn voor hun gebruikers is van een ander; en nu ben jij, de vader van letters, geleid door je genegenheid om hen een macht toe te schrijven die het tegenovergestelde is van wat ze echt bezitten. Voor deze uitvinding zal vergeetachtigheid in de hoofden van degenen die leren het te gebruiken produceren, omdat ze hun geheugen niet zullen oefenen. Hun vertrouwen in schrijven, geproduceerd door externe karakters die geen deel van zichzelf zijn, zullen het gebruik van hun eigen geheugen in hen ontmoedigen. U hebt een elixer bedacht, niet van herinnering, maar van herinnering; en u biedt uw leerlingen de schijn van wijsheid, geen echte wijsheid, want zij zullen lezen veel dingen zonder instructie en zullen daarom veel dingen lijken te weten, wanneer ze voor het grootste deel onwetend en moeilijk zijn om mee om te gaan, omdat ze niet wijs zijn, maar alleen wijs lijken. " PHAEDRUS: Socrates, je verzint gemakkelijk verhalen over Egypte of welk land je maar wilt. (Plato, Phaedrus, vertaald door H. N. Fowler)

De gelijkenis van de schorpioen

"Er is een verhaal dat ik als kind hoorde, een gelijkenis, en ik ben het nooit vergeten. Een schorpioen liep langs de oever van een rivier en vroeg zich af hoe hij aan de andere kant kon komen. Plots zag hij een vos. Hij vroeg de vos om hem op zijn rug over de rivier te brengen.
'De vos zei:' Nee. Als ik dat doe, zul je me steken en zal ik verdrinken. '
"De schorpioen verzekerde hem: 'Als ik dat deed, zouden we allebei verdrinken.'
'De vos dacht erover na en stemde daar uiteindelijk in toe. Dus de schorpioen klom op zijn rug en de vos begon te zwemmen. Maar halverwege de rivier stak de schorpioen hem.
"Terwijl het gif zijn aderen vulde, draaide de vos zich naar de schorpioen en zei: 'Waarom deed je dat? Nu zul je ook verdrinken.'

"'Ik kon er niets aan doen,' zei de schorpioen. 'Het is mijn aard.'" (Robert Beltran als commandant Chakotay in "Scorpion." Star Trek: Voyager, 1997)

David Foster Wallace's Visverhaal

"Er zwemmen twee jonge vissen mee en ze ontmoeten toevallig een oudere vis die de andere kant opzwemt, die naar hen knikt en zegt: 'Goedemorgen jongens, hoe is het met het water?' En de twee jonge vissen zwemmen nog even door, en uiteindelijk kijkt de een naar de ander en zegt: 'Wat is verdomme water?' ...
"Niets van dit alles gaat over moraliteit, of religie, of dogma, of grote mooie vragen over het leven na de dood. De Capital-T-waarheid gaat over leven vóór de dood. Het gaat erom 30 of misschien 50 te halen zonder te willen schieten jezelf in het hoofd. Het gaat om eenvoudig bewustzijn - bewustzijn van wat zo echt en essentieel is, zo verborgen in het zicht rondom ons, dat we onszelf steeds opnieuw moeten blijven herinneren: 'Dit is water, dit is water . '"
(David Foster Wallace, aanvangstoespraak op Kenyon College, Ohio. The Best American Nonrequired Reading 2006, ed. van Dave Eggers. Mariner Books, 2006)

Gelijkenissen in de politiek

• "Op dit moment, terwijl [Elizabeth] Warren en [Scott] Brown kiezers ontmoeten, vertellen ze hun verhalen als politiek gelijkenissen, boordevol ideeën over kansen versus alleen woestijnen, sociale investeringen versus je eigen weg gaan, eerlijkheid versus de vrije markt. De gewone Massachusetts-kiezer - het soort dat niet tot het laatste moment afstemt - zal moeten kiezen tussen twee verhaallijnen. Ze zullen er op deze manier over praten: hij is een kleine Wrentham-jongen die problemen op basis van feiten oplost, terwijl ze een linkse ideoloog uit Harvard is. Of ze praten er op deze manier over: hij is een lichtgewicht met een mooi gezicht en een vrachtwagen; ze is een echte persoon die zal vechten tegen de banken en anderen die de middenklasse proberen te vernietigen. Ze zullen beoordelen welke meer sympathiek en oprecht is. Ze zullen (of zullen) niet naar de stembus worden getrokken door meer politiek gemotiveerde buren. Op zulke lukrake manieren zullen Massachusetts-onafhankelijken een van de best bekeken en mogelijk duurste races van de campagne van 2012, buiten het presidentschap, beslissen. "(E.J. Graff," Elizabeth Warren: Yes She Can? " De natie, 23 april 2012)

Etymologie

Uit het Grieks, "om te vergelijken"

Zie ook:

• Allegorie
• Anekdote
• exemplum
• Fabel
• homiletiek
• "The Little Girl in Lavender Spats" door Don Marquis
• Verhaal en Narrative
• Vignet
• "The Whistle" van Benjamin Franklin

Uitspraak: PAR-uh-bul

Ook gekend als: voorbeeld, fabel