Wat is een leningvertaling of calque?

EEN lening vertaling is een verbinding in het Engels (bijvoorbeeld, superman) die letterlijk een vreemde uitdrukking vertaalt (in dit voorbeeld Duits Übermensch), woord voor woord. Ook bekend als een calque (van het Franse woord voor "kopie").

Een leenvertaling is een speciaal soort leenwoord. Yousef Bader zegt echter: "leenvertalingen zijn gemakkelijker te begrijpen [dan leenwoorden] omdat ze bestaande elementen in de leentaal gebruiken, waarvan het expressieve vermogen daarmee is verrijkt" (in Taal, discours en vertaling in het Westen en het Midden-Oosten, 1994).

Het spreekt voor zich (ça va sans dire) dat Engels de meeste leenvertalingen uit het Frans haalt.

Voorbeelden en observaties

• "Woordenschat lenen van de ene taal naar de andere is een veel voorkomend fenomeen. Soms in het geval van structureel complexe lexicale items, neemt dit de vorm aan van lening vertaling. In een dergelijke vertaling wordt de letterlijke vorm van een lexicaal item beetje bij beetje in een andere taal vertaald. Het kan plaatsvinden met afgeleide woorden. Het woord thriness (threeness) in het Oud-Engels werd uit het Latijn vertaald Trinitas tijdens de bekering van het Engels tot het christendom. Samengestelde woorden kunnen ook in leen worden vertaald. Het huidige Engels bevat twee vertalingen van een Duits samengesteld zelfstandig naamwoord die het proces duidelijk weergeven. Het Duitse woord Leberwurst lijkt halflening vertaald in leverworst en volledig lening vertaald in liversausage."
  (Koenraad Kuiper en Daphne Tan Gek Lin, "Culturele congruentie en conflict bij de verwerving van formules in een tweede taal." Engels over culturen, culturen over Engels: een lezer in interculturele communicatie, ed. door Ofelia García en Ricardo Otheguy. Mouten de Gruyter, 1989)
• "Een minder bekende vorm van lenen omvat vertalingen van leenwoorden, zodanig dat calques (lit., 'exemplaren') worden geproduceerd: de Engelse 'wolkenkrabber' wordt Wolkenkratzer (lit., wolkenkrabber) in het Duits of gratte-ciel (lit., wolkenkrabber) in het Frans; de Fransen marché aux puces is in het Engels opgenomen als 'rommelmarkt'. "
  (John Edwards, Sociolinguïstiek: een zeer korte inleiding. Oxford University Press, 2013)

Frans, Duits en Spaans Calque

"Toen we het Franse woord leenden DECALCOMANIE net zo decalcomanie (en later ingekort tot sticker; het oorspronkelijke Franse woord, zelf een verbinding, bevat het morfeme calque), we hebben het eenvoudigweg in één stuk overgenomen en naturaliseren door middel van een Engelse uitspraak. Maar toen we het Duitse woord overnamen Lehnwort we hebben de twee morfemen eigenlijk vertaald in het Engels en leenwoord resulteerde. In het vroege Engels, vooral vóór de Normandische verovering, kwamen leningen veel minder vaak voor dan vandaag, en calques veel meer dus ...

"Het werkwoord slechte mond... is een calque of lening vertaling: het lijkt van Vai te komen * dag ngatmay (een vloek; letterlijk 'een slechte mond') ...

"New World Spanish heeft een aantal leenvertalingen of calques op Engelse modellen, zoals Luna de Miel (huwelijksreis), perros calientes (hotdogs), en conferencia de alto nivel (conferentie op hoog niveau). "
(W.F. Bolton, Een levende taal: de geschiedenis en structuur van het Engels. Random House, 1982)

* De Vai-taal wordt gesproken door de Vai-bevolking van Liberia en Sierra Leone.

Levenswater

"Whisky is etymologisch gezien 'water van het leven'. De termijn is kort voor whiskybae, dat is een andere spelling van whisky, van Gaelic uiscebeatha, wat 'water des levens' betekent. In Schotland en Ierland wordt whisky / whiskey nog steeds genoemd whisky.

"Dit is een lening vertaling uit het Latijn aqua vitae, letterlijk 'water des levens'. Een droge geest uit Scandinavië wordt aquavit genoemd. Russische wodka is ook water uit het Russisch voda (water). Eindelijk is er vuurwater, een letterlijke vertaling van Ojibwa (een taal in het Algonquin) ishkodewaaboo."
(Anu Garg, De Dord, de Diglot en een Avocado of twee. Plume, 2007)