Wat betekent het om het goede leven te leiden?

Wat is "het goede leven"? Dit is een van de oudste filosofische vragen. Het is op verschillende manieren gesteld - hoe moet men leven? Wat betekent "goed leven"? - maar dit zijn eigenlijk precies dezelfde vraag. Iedereen wil tenslotte goed leven en niemand wil 'het slechte leven'.

Maar de vraag is niet zo eenvoudig als het klinkt. Filosofen zijn gespecialiseerd in het uitpakken van verborgen complexiteiten, en het concept van het goede leven is een van die dingen die nogal wat moeten worden uitgepakt.

Het morele leven

Een basismanier waarop we het woord 'goed' gebruiken, is door morele goedkeuring uit te drukken. Dus als we zeggen dat iemand goed leeft of dat hij een goed leven heeft geleefd, kunnen we eenvoudig bedoelen dat hij een goed persoon is, iemand die moedig, eerlijk, betrouwbaar, vriendelijk, onbaatzuchtig, gul, behulpzaam, loyaal, principieel en spoedig.

Ze bezitten en oefenen veel van de belangrijkste deugden. En ze besteden niet al hun tijd aan het nastreven van hun eigen plezier; ze besteden een bepaalde hoeveelheid tijd aan activiteiten die anderen ten goede komen, misschien door hun betrokkenheid bij familie en vrienden, of door hun werk, of door verschillende vrijwilligersactiviteiten.

Deze morele opvatting van het goede leven heeft veel kampioenen gehad. Socrates en Plato gaven beide absolute prioriteit aan het zijn van een deugdzaam persoon boven alle andere zogenaamd goede dingen zoals plezier, rijkdom of macht.

In de dialoog van Plato Gorgias, Socrates neemt deze positie tot het uiterste. Hij stelt dat het veel beter is om verkeerd te lijden dan het te doen; dat een goede man die zijn ogen uitgestoken heeft en doodgemarteld wordt, meer geluk heeft dan een corrupte persoon die rijkdom en macht schandelijk heeft gebruikt.

In zijn meesterwerk, de Republiek, Plato werkt dit argument nader uit. De moreel goede persoon, beweert hij, geniet van een soort innerlijke harmonie, terwijl de slechte persoon, ongeacht hoe rijk en krachtig hij is of hoeveel plezier hij geniet, disharmonisch is, fundamenteel op gespannen voet met zichzelf en de wereld..

Het is echter vermeldenswaard dat in beide Gorgias en de Republiek, Plato ondersteunt zijn betoog met een speculatief verslag van een hiernamaals waarin deugdzame mensen worden beloond en slechte mensen worden gestraft.

Veel religies beschouwen het goede leven ook in morele termen als een leven volgens Gods wetten. Een persoon die op deze manier leeft, de geboden gehoorzaamt en de juiste rituelen uitvoert, is dat vroom. En in de meeste religies zal zo'n vroomheid worden beloond. Het is duidelijk dat veel mensen hun beloning in dit leven niet ontvangen.

Maar vrome gelovigen zijn ervan overtuigd dat hun vroomheid niet tevergeefs zal zijn. Christelijke martelaren gingen zingen tot hun dood in het vertrouwen dat ze binnenkort in de hemel zouden zijn. Hindoes verwachten dat de wet van karma ervoor zal zorgen dat hun goede daden en intenties zullen worden beloond, terwijl slechte acties en verlangens zullen worden gestraft, hetzij in dit leven of in toekomstige levens.

Het leven van plezier

De oude Griekse filosoof Epicurus was een van de eersten die ronduit verklaarde dat wat het leven de moeite waard maakt om te leven, is dat we plezier kunnen ervaren. Plezier is plezierig, leuk, het is ... nou ... aangenaam! De opvatting dat plezier het goede is, of, om het anders te zeggen, dat plezier het leven de moeite waard maakt om te leven, staat bekend als hedonisme.

Het woord 'hedonist', wanneer het op een persoon wordt toegepast, heeft enigszins negatieve connotaties. Het suggereert dat ze toegewijd zijn aan wat sommigen de "lagere" genoegens hebben genoemd, zoals seks, eten, drinken en sensuele verwennerij in het algemeen.

Epicurus werd door sommige van zijn tijdgenoten beschouwd als een voorstander van en beoefening van dit soort levensstijl, en zelfs vandaag is een 'epicure' iemand die vooral waardering heeft voor eten en drinken. Maar dit is een verkeerde voorstelling van epicurisme. Epicurus prees zeker alle soorten plezier. Maar hij bepleitte niet dat we onszelf verliezen in sensuele losbandigheid om verschillende redenen:

• Hierdoor zullen we op de lange termijn waarschijnlijk onze geneugten verminderen, omdat overmatig genot vaak gezondheidsproblemen veroorzaakt en het plezierbereik beperkt dat we genieten.
• De zogenaamde "hogere" genoegens zoals vriendschap en studie zijn minstens zo belangrijk als "genoegens van het vlees".
• Het goede leven moet deugdzaam zijn. Hoewel Epicurus het niet eens was met Plato over de waarde van plezier, was hij het op dit punt volledig met hem eens.

Tegenwoordig is deze hedonistische opvatting van het goede leven aantoonbaar dominant in de westerse cultuur. Zelfs als we zeggen dat iemand 'het goede leven leidt', bedoelen we waarschijnlijk ook dat ze genieten van veel recreatief plezier: goed eten, goede wijn, skiën, duiken, luieren bij het zwembad in de zon met een cocktail en een mooie partner.

Wat de sleutel tot deze hedonistische opvatting van het goede leven is, is dat het benadrukt subjectieve ervaringen. In deze visie betekent het beschrijven van een persoon als "gelukkig" dat hij "zich goed voelt", en een gelukkig leven is er een die vele "feel good" ervaringen bevat.

Het vervulde leven

Als Socrates deugd benadrukt en Epicurus de nadruk legt op plezier, bekijkt een andere grote Griekse denker, Aristoteles, het goede leven op een meer omvattende manier. Volgens Aristoteles willen we allemaal gelukkig zijn.

We waarderen veel dingen omdat ze een middel zijn voor andere dingen: we waarderen bijvoorbeeld geld omdat het ons in staat stelt dingen te kopen die we willen; we waarderen vrije tijd omdat het ons tijd geeft om onze belangen na te streven. Maar geluk is iets dat we niet waarderen als middel voor een ander doel, maar voor zichzelf. Het heeft intrinsieke waarde in plaats van instrumentele waarde.

Dus voor Aristoteles is het goede leven een gelukkig leven. Maar wat betekent dat? Tegenwoordig denken veel mensen automatisch aan geluk in subjectivistische termen: voor hen is een persoon gelukkig als ze een positieve gemoedstoestand hebben, en hun leven is gelukkig als dit meestal voor hen geldt.

Er is echter een probleem met deze manier van denken over geluk op deze manier. Stel je een krachtige sadist voor die veel van zijn tijd besteedt aan het bevredigen van wrede verlangens. Of stel je een pot-rokende, bier-slurpende bankaardappel voor die niets anders doet dan de hele dag rondkijken naar oude tv-shows en videogames spelen. Deze mensen kunnen veel plezierige subjectieve ervaringen hebben. Maar moeten we ze echt beschrijven als "goed leven"?

Aristoteles zou zeker nee zeggen. Hij is het met Socrates eens dat men om een ​​goed leven te leiden een moreel goed persoon moet zijn. En hij is het met Epicurus eens dat een gelukkig leven vele en gevarieerde plezierige ervaringen met zich meebrengt. We kunnen niet echt zeggen dat iemand het goede leven leidt als ze zich vaak ellendig voelen of voortdurend lijden.

Maar Aristoteles idee van wat het betekent om goed te leven is objectivist in plaats van subjectivistisch. Het gaat er niet alleen om hoe iemand zich van binnen voelt, hoewel dat er toe doet. Het is ook belangrijk dat aan bepaalde objectieve voorwaarden wordt voldaan.

Bijvoorbeeld:

• Deugd: Ze moeten moreel deugdzaam zijn.
• Gezondheid: Ze moeten een goede gezondheid en een redelijk lang leven hebben.
• Welvaart: Ze moeten comfortabel af zijn (voor Aristoteles betekende dit rijk genoeg, zodat ze niet hoeven te werken voor de kost iets doen dat ze niet vrij zouden kiezen om te doen.)
• Vriendschap: Ze moeten goede vrienden hebben. Volgens Aristoteles zijn mensen van nature sociaal; dus het goede leven kan niet dat zijn van een kluizenaar, een kluizenaar of een misantroop.
• Respecteer: Ze moeten het respect van anderen genieten. Aristoteles denkt niet dat roem of glorie noodzakelijk is; in feite kan een verlangen naar roem mensen op een dwaalspoor brengen, net zoals het verlangen naar buitensporige rijkdom. Maar idealiter worden de kwaliteiten en prestaties van een persoon door anderen herkend.
• Geluk: Ze hebben geluk nodig. Dit is een voorbeeld van het gezonde verstand van Aristoteles. Elk leven kan ongelukkig worden gemaakt door tragisch verlies of ongeluk.
• Verloving: Ze moeten hun unieke menselijke vaardigheden en capaciteiten uitoefenen. Dit is de reden waarom de bankaardappel niet goed leeft, zelfs als ze melden dat ze tevreden zijn. Aristoteles betoogt dat wat menselijke wezens van andere dieren scheidt, de menselijke reden is. Dus het goede leven is er een waarin een persoon zijn rationele vermogens cultiveert en oefent door bijvoorbeeld wetenschappelijk onderzoek, filosofische discussie, artistieke creatie of wetgeving aan te gaan. Leefde hij vandaag nog, dan zou hij misschien een aantal vormen van technologische innovatie kunnen omvatten.

Als je aan het einde van je leven al deze vakjes kunt aanvinken, kun je redelijkerwijs beweren dat je goed hebt geleefd, het goede leven hebt bereikt. Natuurlijk behoort de grote meerderheid van de mensen tegenwoordig niet tot de vrijetijdsklasse zoals Aristoteles dat deed. Ze moeten werken voor de kost.

Maar het is nog steeds waar dat we denken dat de ideale omstandigheid is om voor de kost te doen wat je toch zou willen doen. Dus mensen die in staat zijn hun roeping na te streven, worden over het algemeen als zeer gelukkig beschouwd.

Het zinvolle leven

Recent onderzoek toont aan dat mensen die kinderen hebben niet noodzakelijk gelukkiger zijn dan mensen die geen kinderen hebben. Inderdaad, tijdens de opvoedingsjaren, en vooral wanneer kinderen tieners zijn geworden, hebben ouders doorgaans een lager niveau van geluk en hogere niveaus van stress. Maar hoewel kinderen misschien mensen niet gelukkiger maken, lijkt het wel het gevoel te hebben dat hun leven zinvoller is.

Voor veel mensen is het welzijn van hun familie, vooral hun kinderen en kleinkinderen, de belangrijkste bron van betekenis in het leven. Deze kijk gaat heel ver terug. In de oudheid was de definitie van geluk veel kinderen hebben die het goed doen voor zichzelf.

Maar het is duidelijk dat er andere betekenisbronnen in het leven van een persoon kunnen zijn. Ze kunnen bijvoorbeeld een bepaald soort werk met grote toewijding uitvoeren: b.v. wetenschappelijk onderzoek, artistieke creatie of studiebeurs. Ze kunnen zich inzetten voor een oorzaak: b.v. vechten tegen racisme; het milieu beschermen. Of ze kunnen grondig worden ondergedompeld in en betrokken zijn bij een bepaalde gemeenschap: b.v. een kerk; een voetbalteam; een school.

Het voltooide leven

De Grieken hadden een gezegde: Noem niemand blij tot hij dood is. Hierin zit wijsheid. In feite zou je het willen aanpassen aan: Noem niemand blij tot hij lang dood is. Want soms lijkt een persoon een goed leven te leiden en in staat te zijn om alle vakjes te controleren - deugd, voorspoed, vriendschap, respect, betekenis, enz. - maar uiteindelijk onthuld worden als iets anders dan wat we dachten dat ze waren.

Een goed voorbeeld van deze Jimmy Saville, de Britse tv-persoonlijkheid die in zijn leven veel bewondering had, maar die na zijn dood werd blootgesteld als een serieel seksueel roofdier.

Gevallen als deze brengen het grote voordeel van een objectivist naar voren in plaats van een subjectivistische notie van wat het betekent om goed te leven. Jimmy Saville heeft misschien van zijn leven genoten. Maar zeker, we zouden niet willen zeggen dat hij het goede leven leidde. Een echt goed leven is er een dat benijdenswaardig en bewonderenswaardig is op alle of de meeste van de hierboven geschetste manieren.