De Vulgaat

De Vulgaat is een Latijnse vertaling van de Bijbel, geschreven in de late 4e eeuw en het begin van de 5e, grotendeels door de in Dalmatië geboren Eusebius Hieronymus (St. Jerome), die in Rome door de retorische leraar Aelius Donatus was onderwezen, anders bekend voor het bepleiten van interpunctie en als auteur van een grammatica en biografie van Virgil.

In opdracht van paus Damasus I in 382 om aan de vier evangeliën te werken, werd Jerome's versie van de Heilige Schrift de standaard Latijnse versie, ter vervanging van vele andere minder wetenschappelijke werken. Hoewel hij de opdracht kreeg om aan de evangeliën te werken, ging hij verder en vertaalde het grootste deel van de Septuagint, een Griekse vertaling van het Hebreeuws met apocriefe werken die niet in de Hebreeuwse bijbels zijn opgenomen. Jerome's werk werd bekend als de editio vulgata 'gewone editie' (een term die ook wordt gebruikt voor de Septuagint), vandaar Vulgate. (Het is misschien vermeldenswaard dat de term "Vulgar Latin" hetzelfde adjectief gebruikt voor 'gemeenschappelijk'.)

De vier evangeliën waren in het Grieks geschreven, dankzij de verspreiding van die taal in het door Alexander de Grote veroverde gebied. Het pan-Helleense dialect dat in het Hellenistische tijdperk wordt gesproken (een term voor het tijdperk na de dood van Alexander waarin de Griekse cultuur dominant was) wordt Koine genoemd - net als het Griekse equivalent van het Vulgair Latijn - en onderscheidt zich grotendeels door vereenvoudiging, uit het eerdere, klassieke zolder-Grieks. Zelfs de Joden die in gebieden met concentraties van Joden woonden, zoals Syrië, spraken deze vorm van Grieks. De Hellenistische wereld maakte plaats voor Romeinse dominantie, maar Koine ging door in het oosten. Latijn was de taal van degenen die in het Westen woonden. Toen het christendom acceptabel werd, werden de Griekse evangeliën door verschillende mensen in het Latijn vertaald voor gebruik in het Westen. Zoals altijd is vertaling niet exact, maar een kunst, gebaseerd op vaardigheid en interpretatie, dus er waren tegenstrijdige en onelegante Latijnse versies die het de taak van Jerome werd om te verbeteren.

Het is niet bekend hoeveel Jerome vertaalde van het Nieuwe Testament voorbij de vier evangeliën.

Voor zowel het Oude als het Nieuwe Testament vergeleek Jerome de beschikbare Latijnse vertalingen met het Grieks. Terwijl de evangeliën in het Grieks waren geschreven, was het Oude Testament in het Hebreeuws geschreven. De Latijnse oudtestamentische vertalingen waarmee Jerome werkte, waren afgeleid van de Septuagint. Later raadpleegde Jerome het Hebreeuws en creëerde een geheel nieuwe vertaling van het Oude Testament. De OT-vertaling van Jerome had echter geen cachet van de Seputagint.

Jerome heeft het niet vertaald apocrieve boeken voorbij Tobit en Judith, losjes vertaald uit het Aramees. [Bron: Woordenboek van Griekse en Romeinse biografie en mythologie.]

Zie het Vulgate-profiel van de Europese geschiedenisgids voor meer informatie over de Vulgate.

Voorbeelden: Hier is een lijst van de MSS van de Vulgate uit Notes over de vroege geschiedenis van de Vulgate-evangeliën door John Chapman (1908):

A. Codex Amiatinus, c. 700; Florence, Laurentian Library, MS. ik.
B. Bigotianus, 8e tot 9e eeuw, Parijs lat. 281 en 298.
C. Cavensis, 9e eeuw, abdij van Cava dei Tirreni, in de buurt van Salerno.
D. Dublinensis, 'the book of Armagh,' A.D. 812, Trin. Coll.
E. Egerton Evangeliën, 8e tot 9e eeuw, Brit. Mus. Egerton 609.
F. Fuldensis, c. 545, bewaard in Fulda.
G. San-Germanensis, 9e eeuw. (in St. Matt. 'g'), Parijs lat. 11553.
H. Hubertianus, 9e-10e eeuw, Brit. Mus. Toevoegen. 24142.
I. Ingolstadiensis, 7e eeuw, München, Univ. 29.
J. Foro-Juliensis, 6e - 7e eeuw, op Cividale in Friuli; delen in Praag en Venetië.
K. Karolinus, c. 840-76, Brit. Mus. Toevoegen. 10546.
L. Lichfeldensis, 'Evangelies van St. Tsjaad', 7e-8e eeuw, Lichfield Cath.
M. Mediolanensis, 6e eeuw, Bibl. Ambrosiana, C. 39, Inf.
O. Oxoniensis, 'Gospels of St. Augustine, 7e eeuw, Bodl. 857 (Auct. D. 2.14).
P. Perusinus, 6e eeuw. (fragment), Perugia, hoofdstukbibliotheek.
V. Kenanensis, 1 Book of Kells, 7e-8e eeuw, Trin. Coll., Dublin.
R. Rushworthianus, 'Gospels of McRegol', vóór 820, Bodl. Auct. D. 2. 19.
S. Stonyhurstensis, 7e eeuw. (Alleen St. John), Stonyhurst, in de buurt van Blackburn.
T. Toletanus, 10e eeuw, Madrid, Nationale bibliotheek.
U. Ultratrajectina fragmenta, 7e-8e eeuw, verbonden aan het Utrechts Psalter, Univ. Libr. MEVR. Pred. 484.
V. Vallicellanus, 9e eeuw, Rome, Vallicella Library, B. 6.
W. William of Hales's Bible, A.D. 1294, Brit. Mus. Reg. I. B. xii.
X. Cantabrigiensis, 7e eeuw, 'Evangelies van Sint-Augustinus,' Corpus Christi Coll, Cambridge, 286.
Y. 'Ynsulae' Lindisfarnensis, 7e-8e eeuw, Brit. Mus. Katoen Nero D. iv.
Z. Harleianus, 6e tot 7e eeuw, Brit. Mus. Harl. 1775.
AA. Beneventanus, 8e tot 9e eeuw, Brit. Mus. Toevoegen. 5463.
BB. Dunelmensis, 7e-8e eeuw, Durham Chapter Library, A. ii. 16. 3>. Epternacensis, 9e eeuw, Parijs lat. 9389.
CC. Theodulfianus, 9e eeuw, Parijs lat. 9380.
DD. Martino-Turonensis, 8e eeuw, Tours Library, 22.

Burch. 'Evangeliën van St. Burchard,' 7e-8e eeuw, Würzburg Univ. Bibliotheek, Mp. Th. f. 68.
Reg. Brit. Mus. Reg. ik. B. vii, 7e-8e eeuw.