De uitvinding van de kruiwagen

Kruiwagens zijn door mensen aangedreven karren met één wiel om allerlei lasten te dragen, van geoogste gewassen tot mijnafval en aardewerk tot bouwmaterialen. Zieke, gewonde of oudere mensen kunnen vóór de komst van de ambulance naar de dokter worden gedragen.

Het is een van die ideeën die zo vanzelfsprekend lijkt, als je het eenmaal in actie hebt gezien. In plaats van zware lasten op je rug te dragen of een roedeldier ermee te belasten, kun je ze in een kuip of mand plaatsen met een wiel en lange handvatten om te duwen of trekken. De kruiwagen doet het meeste werk voor u. Maar wie kwam er voor het eerst op dit briljante idee? Waar was de kruiwagen uitgevonden??

De eerste kruiwagen

De eerste kruiwagens lijken in China te zijn gemaakt, samen met het eerste buskruit, papier, seismoscopen, papiergeld, magnetische kompassen, kruisbogen en vele andere belangrijke uitvindingen.

Het vroegste bewijs van Chinese kruiwagens is te vinden in afbeeldingen rond 100 CE, tijdens de Han-dynastie. Deze kruiwagens hadden een enkel wiel aan de voorzijde van de lading en de bestuurder die de handgrepen vasthield droeg ongeveer de helft van het gewicht. Een muurschildering in een graf nabij Chengdu, in de provincie Sichuan, daterend uit 118 CE, toont een man die een kruiwagen gebruikt. Een ander graf, ook in de provincie Sichuan, bevat een afbeelding van een kruiwagen in de uitgesneden reliëfs; dat voorbeeld dateert uit het jaar 147 CE.

Wielplaatsinginnovatie

Volgens de 'Records of the Three Kingdoms', geschreven door de Chinese geleerde Chen Shou in de derde eeuw CE, heeft de premier van de Shu Han-dynastie in de Three Kingdoms Periode - een man genaamd Zhuge Liang - een nieuwe vorm van kruiwagen uitgevonden in 231 CE als een vorm van militaire technologie. Toentertijd was Shu Han verwikkeld in een oorlog met Cao Wei, een andere van de drie koninkrijken waarvoor het tijdperk is genoemd.

Zhuge Liang had een efficiënte manier nodig voor een enkele persoon om enorme hoeveelheden voedsel en munitie naar de frontlinies te transporteren, dus kwam hij op het idee om een ​​"houten os" te maken met een enkel wiel. Een andere traditionele bijnaam voor deze eenvoudige handkar is het 'glijdende paard'. Dit voertuig had een centraal gemonteerd wiel, met aan weerszijden of aan de bovenkant draagzakken gedragen. De bestuurder stuwde en leidde de wagen, maar al het gewicht werd gedragen door het wiel. Met behulp van de houten os kon een enkele soldaat gemakkelijk genoeg voedsel dragen om vier mannen de hele maand te voeden - of de vier mannen zelf. Als gevolg hiervan probeerde de Shu Han de technologie geheim te houden - ze wilden hun voordeel ten opzichte van de Cao Wei niet verliezen.

De Griekse mededinger

Er is een klein beetje bewijs dat de Grieken misschien al in de vijfde eeuw v.Chr. Een kar met één wiel hadden. De inventaris van een bouwer van de Griekse site van Eleusis bevat een lijst met gereedschappen en apparatuur, waarin de hypteria (bovenste delen) van een tetrakyklos (vierwielig voertuig) en één voor een monokyklos (voertuig met één wiel). Maar dat is het: geen beschrijving achter de naam en geen enkele andere verwijzing naar een dergelijk voertuig komt voor in een andere Griekse of Romeinse tekst.

Romeinse landbouw- en architectuurprocessen zijn goed gedocumenteerd: met name de inventarissen van de bouwers werden vaak bewaard. De Romeinen hingen af ​​van vierwielige karren getrokken door ossen, roedeldieren of mensen, die ladingen in containers in hun handen droegen of aan hun schouders hingen. Geen (eenwielige) kruiwagens.

Herhaling in middeleeuws Europa

Het vroegste consistente en voortdurende gebruik van kruiwagens in Europa begint in de 12e eeuw CE met een aanpassing van de cenovectorium. De cenovectorium (Latijn voor "mestdrager") was oorspronkelijk een kar met handgrepen aan beide uiteinden en gedragen door twee personen. Het vroegste bewijs dat een wiel een van de uiteinden in Europa verving, is afkomstig uit een verhaal geschreven in 1972 door William van Canterbury in zijn 'Miracles of St. Thomas a Becket'. Het verhaal gaat over een man die eenwielig gebruikt cenovectorium om zijn verlamde dochter te duwen om St. Thomas in Canterbury te zien.

Waar kwam dat idee (eindelijk) vandaan? Britse historicus M.J.T. Lewis suggereert dat de kruisvaarders verhalen over eenwielige voertuigen tegenkwamen in het Midden-Oosten, misschien als verhalen van Arabische zeelieden die China hadden bezocht. Zeker, het Midden-Oosten was destijds een enorme internationale handelsmarkt. Maar het lijkt meer waarschijnlijk een andere suggestie van Lewis te zijn geweest: een AD hoc uitvinding, op dezelfde manier werden veel andere voertuigen uitgevonden sinds de 3500 BCE uitvinding van de as. Handkarren met twee wielen bediend door één persoon (in wezen een tweewielige kruiwagen), karren met twee wielen getrokken door een dier, vierwielige door paarden of ossen getrokken wagens, tweewielige door mensen getrokken riksja's: al deze en vele anderen werden door de geschiedenis heen steeds gebruikt om goederen en mensen te vervoeren.

bronnen

• Lewis, M. J. T. "De oorsprong van de kruiwagen." Technologie en cultuur 35.3 (1994): 453-75.
• Matthies, Andrea L. "De middeleeuwse kruiwagen." Technologie en cultuur 32.2 (1991): 356-64.
• Needham, Joseph. "Een archeologische studiereis in China, 1958." Oudheid 33.130 (1959): 113-19.