Het vriendschapsverhaal van Damon en Pythias

Begin 20e-eeuwse verhalenverteller James Baldwin nam het verhaal van Damon en Pythias (Phintias) op in zijn verzameling van 50 beroemde verhalen die kinderen zouden moeten kennen [zie leerlessen uit het verleden]. Tegenwoordig verschijnt het verhaal eerder in een verzameling met de bijdragen van oude homoseksuele mannen of op het podium, en niet zozeer in verhalenboeken voor kinderen. Het verhaal van Damon en Pythias toont ware vriendschap en zelfopoffering, evenals zorg voor het gezin, zelfs in het aangezicht van de dood. Misschien is het tijd om te proberen het nieuw leven in te blazen.

Damon en Pythias ondergingen de vader of dezelfde despotische heerser als Damocles van het zwaard dat aan een slanke roem hing, die ook in de collectie van Baldwin zit. Deze tiran was Dionysius I van Syracuse, een belangrijke stad op Sicilië, die deel uitmaakte van het Griekse gebied van Italië (Magna Graecia). Zoals geldt voor het verhaal van het zwaard van Damocles, kunnen we naar Cicero kijken voor een oude versie. Cicero beschrijft de vriendschap tussen Damon en Pythias in de zijne De Officiis III.

Dionysius was een wrede heerser, gemakkelijk af te lopen. Ofwel Pythias of Damon, jonge filosofen in de school van Pythagoras (de man die zijn naam gaf aan een in de geometrie gebruikte stelling), raakten in de problemen met de tiran en belandden in de gevangenis. Dit was in de 5e eeuw. Twee eeuwen eerder was er een Griek met de naam Draco, een belangrijke wetgever in Athene, die de dood had voorgeschreven als straf voor diefstal. Toen hem werd gevraagd naar zijn ogenschijnlijk extreme straffen voor relatief kleine misdaden, zei Draco dat hij spijt had dat er geen ernstiger straf was voor gruwelijkere misdaden. Dionysius moet met Draco zijn overeengekomen, omdat de uitvoering het beoogde lot van de filosoof lijkt te zijn geweest. Het is natuurlijk op afstand mogelijk dat de filosoof een ernstig misdrijf had gepleegd, maar het is niet gemeld en de reputatie van de tiran is zodanig dat het gemakkelijk is om het ergste te geloven.

Voordat de enige jonge filosoof zijn leven zou verliezen, wilde hij de zaken van zijn familie op orde brengen en vroeg toestemming om dat te doen. Dionysius nam aan dat hij zou weglopen en zei aanvankelijk nee, maar toen zei de andere jonge filosoof dat hij de plaats van zijn vriend in de gevangenis zou innemen, en, als de veroordeelde man niet zou terugkeren, zou hij zijn eigen leven verspelen. Dionysius ging akkoord en was toen enorm verrast toen de veroordeelde man op tijd terugkeerde om zijn eigen executie onder ogen te zien. Cicero geeft niet aan dat Dionysius de twee mannen heeft vrijgelaten, maar hij was behoorlijk onder de indruk van de vriendschap tussen de twee mannen en wenste dat hij zich bij hen kon voegen als een derde vriend. Valerius Maximus zegt in de 1ste eeuw na Christus dat Dionysius ze heeft vrijgelaten en ooit bij hem in de buurt heeft gehouden. [Zie Valerius Maximus: De geschiedenis van Damon en Pythias, van De Amicitiae Vinculo of lees het Latijn 4.7.ext.1.]

Hieronder lees je het verhaal van Damon en Pythias in het Latijn van Cicero, gevolgd door een Engelse vertaling in het publieke domein.

[45] Loquor autem de communibus amicitiis; nam in sapientibus viris perfectisque nihil potest esse verhaal. Damonem et Phintiam Pythagoreos ferunt hoc animo inter se fuisse, ut, cum eorum alteri Dionysius tyrannus diem necis destinavisset et is, qui morti addictus esset, paucos sibi dies commendandorum suorum causa postulavisset, vas factus est alter eius si sistendi nonet sissendi moriendum esset ipsi. Qui cum ad diem se recepisset, admiratus eorum fidem tyrannus petivit, ut se ad amicitiam tertium adscriberent.
[45] Maar ik heb het hier over gewone vriendschappen; want onder mannen die idealiter wijs en perfect zijn, kunnen dergelijke situaties zich niet voordoen.

Ze zeggen dat Damon en Phintias, van de school van Pythagoras, zo'n ideaal perfecte vriendschap genoten, dat toen de tiran Dionysius een dag had aangewezen voor de executie van een van hen, en degene die ter dood was veroordeeld, om een ​​respijt van enkele dagen vroeg voor het doel zijn geliefden onder de zorg van vrienden te brengen, werd de ander borg voor zijn uiterlijk, met dien verstande dat als zijn vriend niet terugkeerde, hij zelf ter dood gebracht moest worden. En toen de vriend op de afgesproken dag terugkeerde, smeekte de tiran uit bewondering voor hun trouw dat ze hem als derde partner in hun vriendschap zouden inschrijven.

M. Tullius Cicero. De Officiis. Met een Engelse vertaling. Walter Miller. Cambridge. Harvard University Press; Cambridge, Mass., Londen, Engeland. 1913.