Rationalisme in de filosofie

Rationalisme is de filosofische houding volgens welke reden is de ultieme bron van menselijke kennis. Het staat in contrast met empirisme, volgens welke de zintuigen volstaan ​​om kennis te rechtvaardigen.

In de een of andere vorm komt rationalisme voor in de meeste filosofische tradities. In de westerse traditie heeft het een lange en voorname lijst van volgers, waaronder Plato, Descartes en Kant. Rationalisme blijft vandaag een belangrijke filosofische benadering van besluitvorming.

Descartes 'zaak voor rationalisme

Hoe leren we objecten - door de zintuigen of door de rede? Volgens Descartes is de laatste optie de juiste.

Als een voorbeeld van Descartes benadering van rationalisme, overweeg polygonen (d.w.z. gesloten, vlakke figuren in geometrie). Hoe weten we dat iets een driehoek is in tegenstelling tot een vierkant? De zintuigen lijken misschien een sleutelrol te spelen in ons begrip: wij zien dat een figuur drie of vier kanten heeft. Maar beschouw nu twee polygonen - één met duizend zijden en de andere met duizend en één zijden. Wat is wat? Om een ​​onderscheid te maken tussen de twee, is het nodig om de zijkanten te tellen - met reden om ze uit elkaar te houden.
Voor Descartes is de rede betrokken bij al onze kennis. Dit komt omdat ons begrip van objecten door reden wordt genuanceerd. Hoe weet je bijvoorbeeld dat de persoon in de spiegel in feite jezelf bent? Hoe herkent ieder van ons het doel of de betekenis van objecten zoals potten, geweren of hekken? Hoe onderscheiden we een soortgelijk object van een ander? Reden alleen kan dergelijke puzzels verklaren.

Rationalisme gebruiken als hulpmiddel om onszelf in de wereld te begrijpen

Omdat de rechtvaardiging van kennis een centrale rol speelt in de filosofische theorievorming, is het typisch om filosofen uit te zoeken op basis van hun houding ten opzichte van de rationalist vs. empirisch debat. Rationalisme kenmerkt inderdaad een breed scala van filosofische onderwerpen.

• Hoe weten we wie en wat we zijn??  Rationalisten beweren meestal dat het zelf bekend is door een rationele intuïtie, die onherleidbaar is voor elke zintuiglijke waarneming van onszelf; empiristen antwoorden daarentegen dat de eenheid van het zelf een illusie is. 
• Wat is de aard van oorzaak en gevolg? Rationalisten beweren dat causale verbanden door rede bekend zijn. Het antwoord van de empiricus is dat het alleen vanwege de gewoonte is dat we ervan overtuigd raken dat bijvoorbeeld vuur heet is.
• Hoe weten we welke acties ethisch correct zijn??  Kant stelde dat de ethische waarde van een handeling alleen kan worden begrepen vanuit een rationeel perspectief; ethische evaluatie is een rationeel spel waarin een of meer rationele agenten hun acties onder hypothetische omstandigheden beschouwen. 

In praktische zin is het natuurlijk bijna onmogelijk om rationalisme van empirisme te scheiden. We kunnen geen rationele beslissingen nemen zonder de informatie die ons via onze zintuigen wordt verstrekt, noch kunnen we empirische beslissingen nemen zonder rekening te houden met hun rationele implicaties.