Lada, Slavische godin van de lente en liefde

Lada, de Slavische godin van de lente, werd aan het einde van de winter aanbeden. Ze lijkt op de Noorse Freyja en de Griekse Aphrodite, maar sommige moderne geleerden denken dat ze een uitvinding was van anti-heidense geestelijken in de 15e eeuw.  

Belangrijkste afhaalrestaurants: Lada

• Alternatieve namen: Lelja, Ladona
• Gelijkwaardig: Freyja (Norse), Aphrodite (Grieks), Venus (Roman)
• epitheta: Godin van de lente, of godin van het einde van de winter
• Cultuur / Land: Pre-christelijke Slavische (niet alle geleerden zijn het hiermee eens)
• Primaire bronnen: Middeleeuwse en later anti-heidense geschriften
• Rijken en krachten: Lente, vruchtbaarheid, liefde en verlangen, oogsten, vrouwen, kinderen
• Familie: Man / tweelingbroer Lado

Lada in Slavische mythologie

In de Slavische mythologie is Lada de tegenhanger van de Scandinavische godin Freyja en de Griekse Aphrodite, de godin van de lente (en het einde van de winter) en van menselijk verlangen en erotiek. Ze is gekoppeld aan Lado, haar tweelingbroer, en wordt gezegd dat ze een moedergodin is voor sommige Slavische groepen. Er wordt gezegd dat haar aanbidding is overgedragen aan de maagd Maria nadat de Kievse Rus zich bekeerde tot het christendom. 

Recent onderzoek suggereert echter dat Lada helemaal geen pre-christelijke Slavische godin was, maar eerder een constructie van anti-heidense geestelijken in de 15e en 16e eeuw, die hun verhalen baseerden op Byzantijnse, Griekse of Egyptische verhalen en bedoeld waren om cultureel te denigreren aspecten van de heidense cultuur.  

Uiterlijk en reputatie 

De Slavische godin Lada, door de Russische beeldhouwer Sergey Timofeyevich Konenkov (1874-1971). Wikipedia / Shakko / CC BY-SA 4.0

Lada verschijnt niet in pre-christelijke teksten, maar er zijn er maar weinig die overleven. In de 15e en 16e eeuwse verslagen waar ze voor het eerst verschijnt, is Lada de godin van de liefde voor de vruchtbaarheid, opzichter van de oogsten, beschermer van geliefden, koppels, huwelijk en gezin, vrouwen en kinderen. Ze wordt geïllustreerd als een wulpse vrouw in de kracht van het leven, vol, volwassen en een symbool van moederschap. 

De woordvorm "Lad" betekent "harmonie, begrip, orde" in het Tsjechisch en "orde, mooi, schattig" in het Pools. Lada verschijnt in Russische volksliederen en wordt beschreven als een lange vrouw met een golf van gouden haar omhuld als een kroon op haar hoofd. Ze is de belichaming van goddelijke schoonheid en eeuwige jeugd. 

18e-eeuws verhaal van Lada

Baanbrekende Russische romanschrijver Michail Čulkov (1743-1792) gebruikte Lada in een van zijn verhalen, deels gebaseerd op de Slavische mythologie. "Slavenskie skazki" ("Tales of Desire and Discontent") bevat een verhaal waarin de held Siloslav zijn geliefde Prelepa zoekt, die door een boze geest is ontvoerd. Siloslav bereikt een paleis waarin hij Prelesta naakt in een met schuim gevulde zeeschelp ziet liggen alsof ze de godin van de liefde is. Cupido houdt een boek boven haar hoofd met het opschrift "Wish and it will be" erop. Prelesta legt uit dat haar koninkrijk uitsluitend door vrouwen wordt bezet en dat hij hier dus de onbeperkte bevrediging van al zijn seksuele verlangens kan vinden. Uiteindelijk komt hij aan in het paleis van de godin Lada zelf, die hem kiest om haar minnaar te zijn en hem uitnodigt in haar slaapkamer waar ze haar eigen verlangens en die van de goden vervult.

Siloslav ontdekt dat de reden dat het koninkrijk geen mannen heeft, is dat Prelesta overspel pleegde met de boze geest Vlegon, die de dood van alle mannen in het koninkrijk veroorzaakte, inclusief haar echtgenoot Roksolan. Siloslav wijst het aanbod van Prelesta af en verslaat in plaats daarvan Vlegon door de opstanding van Roksolan en zijn mannen te bewerkstelligen. Eindelijk vindt Siloslav zijn Prelepa en kust haar alleen om te ontdekken dat ze vermomde Vlegon is. Verder komt hij er al snel achter dat de godin Lada ook niet zichzelf is, maar een afgrijselijke oude heks die het uiterlijk van de godin heeft aangenomen.

Was er een Slavische godin Lada? 

In hun boek 'Slavische goden en helden' beweren historici Judith Kalik en Alexander Uchitel in 2019 dat Lada een van de verschillende 'spookgoden' is die door anti-heidense geestelijken in de middeleeuwse en laatmoderne tijd aan het Slavische pantheon is toegevoegd. Deze mythen waren vaak gebaseerd op Byzantijnse prototypes en de namen van Slavische goden verschijnen als vertalingen van de namen van Griekse of Egyptische goden. Andere versies zijn ontleend aan moderne Slavische folklore, waarvan Kalik en Uchitel suggereren dat ze geen duidelijke oorsprongsdatum hebben. 

Kalik en Uchitel beweren dat de naam "Lada" is afgeleid van een betekenisloos refrein "lado, lada" dat voorkomt in Slavische volksliederen en werd samengevoegd tot een paar goden. In 2006 merkte de Litouwse historicus Rokas Balsys op dat de kwestie van de authenticiteit van de godin niet is opgelost, dat hoewel er geen twijfel over bestaat dat veel onderzoekers hebben aangenomen dat ze alleen bestond op basis van bronnen uit de 15e-21e eeuw, er enkele rituelen zijn in de Baltische staten die lijken een aanbidding te zijn van een wintergodin genaamd Lada, tijdens de "ledu dienos" (dagen van hagel en ijs): dat zijn de rituelen die het refrein "Lado, Lada" omvatten. 

bronnen

• Balsys, Rokas. "Lada (Didis Lado) in Baltische en Slavische bronnen." Acta Baltico-Slavica 30 (2006): 597-609. Afdrukken.
• Dragnea, Mihai. "Slavische en Grieks-Romeinse mythologie, vergelijkende mythologie." Brukenthalia: Romanian Cultural History Review 3 (2007): 20-27. Afdrukken.
• Fraanje, Maarten. "Michail Culkov's Slavenskie Skazki als Tales of Desire and Discontent." Russische literatuur 52.1 (2002): 229-42. Afdrukken.
• Kalik, Judith en Alexander Uchitel. "Slavische goden en helden." Londen: Routledge, 2019. Afdrukken.
• Marjanic, Suzana. "De Dyadische godin en het duotheïsme in Nodilo het oude geloof van de Serviërs en de Kroaten." Studia Mythologica Slavica 6 (2003): 181-204. Afdrukken.
• Ralston, W.R.S. "De liederen van het Russische volk, ter illustratie van de Slavische mythologie en het Russische sociale leven." Londen: Ellis & Green, 1872. Afdrukken.