Hoe het Verdrag van Versailles heeft bijgedragen aan de opkomst van Hitler

In 1919 kreeg een verslagen Duitsland vredesvoorwaarden van de overwinnende machten van de Eerste Wereldoorlog. Duitsland werd niet uitgenodigd om te onderhandelen en kreeg een grimmige keuze: ondertekenen of binnenvallen. Misschien onvermijdelijk, gezien de jaren van massale bloedvergieten die Duitse leiders hadden veroorzaakt, was het resultaat het Verdrag van Versailles. Maar vanaf het begin veroorzaakten de voorwaarden van het verdrag woede, haat en afkeer in de Duitse samenleving. Versailles werd een dictaat, een gedicteerde vrede. Het Duitse rijk uit 1914 werd opgesplitst, het leger tot op het bot uitgehouwen en enorme reparaties geëist. Het verdrag veroorzaakte beroering in de nieuwe, zeer onrustige Republiek Weimar, maar hoewel Weimar tot in de jaren dertig overleefde, kan worden gesteld dat belangrijke bepalingen van het Verdrag hebben bijgedragen aan de opkomst van Adolf Hitler.

Het Verdrag van Versailles werd destijds bekritiseerd door sommige stemmen onder de overwinnaars, waaronder economen zoals John Maynard Keynes. Sommigen beweerden dat het verdrag gewoon een hervatting van de oorlog een paar decennia zou uitstellen, en toen Hitler in de jaren dertig aan de macht kwam en een tweede wereldoorlog begon, leken deze voorspellingen vooruitlopend. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog wezen veel commentatoren op het verdrag als een belangrijke ondersteunende factor. Anderen prezen echter het Verdrag van Versailles en zeiden dat het verband tussen het verdrag en de nazi's gering was. Toch probeerde Gustav Stresemann, de meest gewaardeerde politicus van het Weimar-tijdperk, voortdurend de voorwaarden van het verdrag tegen te gaan en de Duitse macht te herstellen.

De 'gestoken in de rug' mythe

Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog boden de Duitsers een wapenstilstand aan hun vijanden aan, in de hoop dat er onderhandelingen konden plaatsvinden onder de "veertien punten" van Woodrow Wilson. Toen het verdrag echter aan de Duitse delegatie werd voorgelegd, zonder kans om te onderhandelen, moesten zij een vrede aanvaarden die velen in Duitsland als willekeurig en oneerlijk beschouwden. De ondertekenaars en de regering van Weimar die hen hadden gestuurd, werden door velen gezien als de 'novembercriminelen'.

Sommige Duitsers geloofden dat deze uitkomst was gepland. In de latere oorlogsjaren hadden Paul von Hindenburg en Erich Ludendorff het bevel gevoerd over Duitsland. Ludendorff riep op tot een vredesakkoord, maar wanhopig om de schuld voor de nederlaag van het leger weg te schuiven, gaf hij de macht aan de nieuwe regering om het verdrag te ondertekenen terwijl het leger achteruitging, bewerend dat het niet was verslagen maar verraden door de nieuwe leiders. In de jaren na de oorlog beweerde Hindenburg dat het leger 'in de rug was gestoken'. Zo ontsnapte het leger aan de schuld.

Toen Hitler in de jaren dertig aan de macht kwam, herhaalde hij de bewering dat het leger in de rug was gestoken en dat de voorwaarden voor overgave waren bepaald. Kan het Verdrag van Versailles worden toegeschreven aan Hitlers machtsopkomst? De voorwaarden van het verdrag, zoals de aanvaarding door Duitsland van de schuld voor de oorlog, lieten mythen bloeien. Hitler was geobsedeerd door het geloof dat marxisten en joden achter de mislukking in de Eerste Wereldoorlog hadden gezeten en moesten worden verwijderd om mislukking in de Tweede Wereldoorlog te voorkomen.

De ineenstorting van de Duitse economie

Men zou kunnen stellen dat Hitler misschien de macht niet heeft overgenomen zonder de enorme economische depressie die de wereld, inclusief Duitsland, eind jaren twintig trof. Hitler beloofde een uitweg en een ontevreden bevolking wendde zich tot hem. Men kan ook stellen dat de economische problemen van Duitsland op dit moment - althans gedeeltelijk - te wijten waren aan het Verdrag van Versailles.

De overwinnaars in de Eerste Wereldoorlog hadden een kolossale som geld uitgegeven, die moest worden terugbetaald. Het verwoeste continentale landschap en de economie moesten opnieuw worden opgebouwd. Frankrijk en Groot-Brittannië stonden voor enorme rekeningen, en het antwoord voor velen was om Duitsland te laten betalen. Het terug te betalen bedrag aan reparaties was enorm, destijds vastgesteld op $ 63 miljard, later teruggebracht tot $ 33 miljard en uiteindelijk $ 28 miljard.

Maar net zoals de inspanningen van Groot-Brittannië om Amerikaanse kolonisten te laten betalen voor de Franse en Indiase oorlog mislukten, liepen ook herstelbetalingen op. Het waren niet de kosten die het probleem bewezen, aangezien de reparaties na de Lausanne-conferentie in 1932 vrijwel waren geneutraliseerd, maar de manier waarop de Duitse economie massaal afhankelijk werd van Amerikaanse investeringen en leningen. Dit was prima toen de Amerikaanse economie aan het stijgen was, maar toen deze tijdens de Grote Depressie instortte, was ook de Duitse economie geruïneerd. Al snel waren zes miljoen mensen werkloos en de bevolking werd aangetrokken door rechtse nationalisten. Er is beweerd dat de economie zou instorten, zelfs als Amerika sterk was gebleven vanwege de problemen van Duitsland met buitenlandse financiën.

Er is ook beweerd dat het achterlaten van zakken Duitsers in andere landen via de territoriale nederzetting in het Verdrag van Versailles altijd zou leiden tot conflicten toen Duitsland probeerde iedereen te herenigen. Terwijl Hitler dit gebruikte als een excuus om aan te vallen en binnen te vallen, gingen zijn veroveringsdoelen in Oost-Europa veel verder dan alles wat kan worden toegeschreven aan het Verdrag van Versailles.

Hitler's Rise to Power

Het Verdrag van Versailles creëerde een klein leger vol monarchistische officieren, een staat binnen een staat die vijandig bleef tegenover de democratische Weimarrepubliek en waar de daaropvolgende Duitse regeringen zich niet mee bezig hielden. Dit hielp bij het creëren van een machtsvacuüm, dat het leger probeerde te vullen met Kurt von Schleicher voordat het Hitler steunde. Het kleine leger liet veel ex-soldaten werkloos en klaar om mee te doen aan de oorlogvoering op straat.

Het Verdrag van Versailles heeft enorm bijgedragen aan de vervreemding die veel Duitsers van hun burgerlijke, democratische regering vonden. In combinatie met de acties van het leger leverde dit rijk materiaal op dat Hitler gebruikte om rechts steun te krijgen. Het verdrag leidde ook tot een proces waarbij de Duitse economie werd herbouwd op basis van Amerikaanse leningen om een ​​belangrijk punt van Versailles te bevredigen, waardoor de natie bijzonder kwetsbaar werd toen de Grote Depressie toesloeg. Hitler exploiteerde dit ook, maar dit waren slechts twee elementen in de opkomst van Hitler. Het vereiste van herstelbetalingen, de politieke onrust over het omgaan met hen en de opkomst en ondergang van regeringen hielpen daardoor de wonden open te houden en gaven rechtse nationalisten vruchtbare grond om te gedijen.