The Marshall Plan - Wederopbouw van West-Europa na de Tweede Wereldoorlog

Het Marshall-plan was een omvangrijk programma van hulp van de Verenigde Staten aan zestien West- en Zuid-Europese landen, gericht op economische vernieuwing en versterking van de democratie na de verwoesting van de Tweede Wereldoorlog. Het werd gestart in 1948 en stond officieel bekend als het European Recovery Program, of ERP, maar is meer algemeen bekend als het Marshall Plan, naar de man die het aankondigde, de Amerikaanse staatssecretaris George C. Marshall.

De behoefte aan hulp

De Tweede Wereldoorlog heeft de economieën van Europa ernstig beschadigd, waardoor velen in een parlousstaat achterbleven: steden en fabrieken waren gebombardeerd, transportverbindingen waren verbroken en de landbouwproductie was verstoord. Populaties waren verplaatst of vernietigd en er was een enorme hoeveelheid kapitaal uitgegeven aan wapens en aanverwante producten. Het is niet overdreven om te zeggen dat het continent een wrak was. 1946 Groot-Brittannië, een voormalige wereldmacht, was bijna failliet en moest zich terugtrekken uit internationale overeenkomsten, terwijl er in Frankrijk en Italië inflatie en onrust was en de angst voor honger. Communistische partijen over het hele continent profiteerden van deze economische onrust, en dit verhoogde de kans dat Stalin het westen kon veroveren door verkiezingen en revoluties, in plaats van de kans te verliezen dat geallieerde troepen de nazi's terug naar het oosten duwden. Het leek erop dat de nederlaag van de nazi's decennialang het verlies van de Europese markten zou kunnen veroorzaken. Er werden verschillende ideeën voorgesteld om de wederopbouw van Europa te ondersteunen, van het opleggen van harde reparaties aan Duitsland - een plan dat was uitgeprobeerd na de Eerste Wereldoorlog en dat totaal leek te hebben gefaald om vrede te brengen, dus niet opnieuw werd gebruikt - aan de VS iemand helpen en herscheppen om mee te handelen.

Het Marshall-plan

De VS, ook doodsbang dat communistische groepen meer macht zouden krijgen - de Koude Oorlog was in opkomst en de Sovjetoverheersing van Europa leek een reëel gevaar - en die de Europese markten wilden veiligstellen, kozen voor een programma van financiële hulp. Aangekondigd op 5 juni 1947 door George Marshall, het Europese herstelprogramma, ERP, riep op tot een systeem van hulp en leningen, in eerste instantie voor alle naties die getroffen zijn door de oorlog. Terwijl de plannen voor de ERP werden geformaliseerd, weigerde de Russische leider Stalin, bang voor de economische overheersing van de VS, het initiatief en drukte hij de naties onder zijn controle om hulp te weigeren ondanks een wanhopige behoefte.

Het plan in actie

Toen een commissie van zestien landen positief rapporteerde, werd het programma op 3 april 1948 in de Amerikaanse wetgeving ondertekend. De Economic Cooperation Administration (ECA) werd vervolgens opgericht onder Paul G. Hoffman en tussen die tijd en 1952 voor meer dan $ 13 miljard aan hulp werd gegeven. Om te helpen bij de coördinatie van het programma hebben de Europese naties het Comité van Europese Economische Samenwerking opgericht, dat heeft bijgedragen aan het vormen van een herstelprogramma van vier jaar.

De ontvangende landen waren: Oostenrijk, België, Denemarken, Frankrijk, Griekenland, IJsland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Portugal, Zweden, Zwitserland, Turkije, Verenigd Koninkrijk en West-Duitsland.

Effecten

Tijdens de jaren van het plan kenden de ontvangende landen een economische groei van tussen 15% -25%. De industrie werd snel vernieuwd en de landbouwproductie overschreed soms het vooroorlogse niveau. Deze boom hielp de communistische groepen van de macht te duwen en creëerde een economische kloof tussen het rijke westen en het arme communistische oosten, zo duidelijk als het politieke. Het tekort aan vreemde valuta werd ook verlicht waardoor meer import mogelijk was.

Aanzichten van het plan

Winston Churchill beschreef het plan als "de meest onzelfzuchtige daad door elke grote macht in de geschiedenis" en velen zijn blij om bij deze altruïstische indruk te blijven. Sommige commentatoren hebben de Verenigde Staten echter beschuldigd van het uitoefenen van een vorm van economisch imperialisme, door de westerse landen van Europa aan hen te binden net zoals de Sovjetunie het oosten domineerde, deels omdat aanvaarding van het plan vereiste dat die landen open stonden voor Amerikaanse markten, deels omdat een groot deel van de hulp werd gebruikt om import uit de VS te kopen, en deels omdat de verkoop van 'militaire' items naar het oosten verboden was. Het plan is ook een poging genoemd om Europese landen te "overtuigen" om continentaal op te treden, in plaats van als een verdeelde groep onafhankelijke naties, die de EEG en de Europese Unie voorafgaan. Bovendien is het succes van het plan in twijfel getrokken. Sommige historici en economen schrijven er groot succes aan toe, terwijl anderen, zoals Tyler Cowen, beweren dat het plan weinig effect had en het was gewoon de lokale restauratie van gezond economisch beleid (en een einde aan een enorme oorlogvoering) die het herstel veroorzaakte.