Hoe de Scorpius-constellatie te spotten

Het sterrenbeeld Scorpius schittert tegen de achtergrond van de Melkweg. Het heeft een gebogen S-vormig lichaam dat eindigt in een set klauwen aan het hoofd en een paar "angel" sterren aan de staart. Sterrenkijkers op zowel het noordelijk als het zuidelijk halfrond kunnen het zien, hoewel het er "ondersteboven" uitziet wanneer het van onder de evenaar wordt waargenomen.

Sterrenbeeld Scorpius vinden

Zomerhemel op het noordelijk halfrond, kijkend naar het zuiden. Carolyn Collins Petersen

Op het noordelijk halfrond is Scorpius het meest zichtbaar door in juli en augustus rond 22.00 uur naar het zuiden te kijken. Het sterrenbeeld blijft zichtbaar tot half september. Op het zuidelijk halfrond lijkt Schorpioen tot eind september heel hoog in het noordelijke deel van de hemel.

Scorpius heeft een onderscheidende vorm en is dus vrij gemakkelijk te herkennen. Zoek eenvoudig een S-vormig patroon van sterren tussen de sterrenbeelden Weegschaal (de schubben) en Boogschutter, en onder een ander sterrenbeeld genaamd Ophiuchus. 

Geschiedenis van Scorpius

Scorpius wordt al lang erkend als een sterrenbeeld. De wortels in de mythologie gaan terug tot de oude Babyloniërs en Chinezen, evenals hindoe-astrologen en Polynesische navigators. De Grieken associeerden het met het sterrenbeeld Orion, en tegenwoordig horen we vaak het verhaal van hoe beide sterrenbeelden nooit samen in de lucht worden gezien. Dat komt omdat, in de oude legendes, de schorpioen Orion prikte en hem doodde. Scherpe waarnemers zullen opmerken dat Orion in het oosten ondergaat als de schorpioen opkomt, en de twee zullen elkaar nooit ontmoeten.  

De sterren van de Scorpius-constellatie

Het officiële IAU-sterrenbeeld Scorpius toont de grenzen van het hele gebied dat het S-vormige patroon van de schorpioen bevat. IAU / Sky Publishing

Minstens 18 heldere sterren vormen het gebogen lichaam van de sterrenhemel. Het grotere "gebied" van Scorpius wordt bepaald door de I-grenzen die zijn vastgesteld door de International Astronomical Union. Deze zijn gemaakt door een internationale overeenkomst en stellen astronomen in staat gemeenschappelijke referenties te gebruiken voor sterren en andere objecten in alle delen van de hemel. In die regio heeft Scorpius tientallen sterren die met het blote oog te zien zijn, en een deel ervan ligt tegen de achtergrond van de Melkweg met zijn talloze sterren en clusters. 

Elke ster in Scorpius heeft een Griekse letter ernaast in de officiële sterrenkaart. De alfa (α) geeft de helderste ster aan, beta (β) de op één na helderste ster, enzovoort. De helderste ster in Scorpius is α Scorpii, met de gemeenschappelijke naam Antares (wat betekent 'de rivaal van Ares (Mars)'. Het is een rode superreus en is een van de grootste sterren die we aan de hemel kunnen zien. Het ligt rond 550 lichtjaren van ons vandaan. Als Antares deel uitmaakte van ons zonnestelsel, zou het het binnenste zonnestelsel omvatten buiten de baan van Mars. Antares wordt traditioneel gezien als het hart van de schorpioen en is gemakkelijk te herkennen met het blote oog. 

Scorpius (rechtsboven) samen met Boogschutter (linksonder). Merk op hoe de Melkweg een achtergrond vormt voor de twee sterpatronen. Het object gemarkeerd met Sag A * is de locatie van het zwarte gat in het hart van ons sterrenstelsel. Carolyn Collins Petersen

De op één na helderste ster in Scorpius is eigenlijk een drievoudig sterrensysteem. Het helderste lid wordt Graffias genoemd (als alternatief wordt het ook Acrab genoemd) en de officiële benaming is β1 Scorpii. De twee metgezellen zijn veel zwakker maar zijn te zien in telescopen. Beneden aan het uiteinde van Scorpius ligt een paar sterren dat in de volksmond bekend staat als "de stingers". De helderdere van de twee wordt gamma-scorpii of shaula genoemd. De andere stinger heet Lesath. 

Deep Sky-objecten in sterrenbeeld Scorpius

Een selectie van deep-sky objecten wacht op sterrenkijkers die de lucht zoeken in Scorpius en Boogschutter. Het is een geweldig deel van de hemel om te bestuderen met een verrekijker of kleine telescopen. Carolyn Collins Petersen 

Scorpius bevindt zich op het vlak van de Melkweg. De stingersterren wijzen ruwweg naar het centrum van onze melkweg, wat betekent dat waarnemers vele sterclusters en nevels in de regio kunnen spotten. Sommige zijn zichtbaar met het blote oog, terwijl andere het best worden waargenomen met een verrekijker of telescoop.

Vanwege de ligging nabij het hart van de Melkweg, heeft Scorpius een fijne verzameling bolvormige clusters, hier gemarkeerd door gele cirkels met "+" symbolen erin. Het gemakkelijkst te herkennen cluster wordt M4 genoemd. Er zijn ook veel "open" clusters in Scorpius, zoals NGC 6281, die te zien zijn met een verrekijker of kleine telescopen.

Close-up van M4

Bolvormige clusters zijn satellieten van de Melkweg. Ze bevatten vaak honderden, duizenden of soms miljoenen sterren, allemaal nauw met elkaar verbonden door de zwaartekracht. M4 draait rond de kern van de Melkweg en ligt ongeveer 7.200 lichtjaar verwijderd van de zon. Het heeft ongeveer 100.000 oude sterren die meer dan 12 miljard jaar oud zijn. Dit betekent dat ze werden geboren toen het universum vrij jong was en bestond voordat de Melkweg werd gevormd. Astronomen bestuderen deze clusters, en in het bijzonder de metalen "inhoud" van hun sterren om er meer over te begrijpen. 

Het bolvormige cluster Messier 4 (M4) ligt niet ver van de heldere ster Antares in Scorpius. Carolyn Collins Petersen 

Voor amateur-waarnemers is M4 gemakkelijk te herkennen, niet ver van Antares. Vanuit een goed zicht op de donkere hemel is het net helder genoeg om met het blote oog te worden uitgezocht. Het is echter veel gemakkelijker om met een verrekijker waar te nemen. Een goede telescoop in de achtertuin zal een heel mooi uitzicht op de cluster tonen.