De zin is een beetje een tegenstelling, nietwaar? 'Moderne klassiekers' - het lijkt een beetje op 'oude baby', toch? Heb je baby's nog nooit een sportief maar toch chagrijnig uiterlijk gezien waardoor ze op gladde octogenarians leken?
Moderne klassiekers in de literatuur zijn zo glad en jong, maar toch met een lang leven. Maar voordat we die term definiëren, laten we beginnen met het definiëren van wat een werk van klassieke literatuur is.
Een klassieker drukt meestal een artistieke kwaliteit uit - een uitdrukking van leven, waarheid en schoonheid. Een klassieker doorstaat de tand des tijds. Het werk wordt meestal beschouwd als een weergave van de periode waarin het is geschreven en het werk verdient blijvende erkenning. Met andere woorden, als het boek in het recente verleden is gepubliceerd, is het werk geen klassieker. Een klassieker heeft een zekere universele aantrekkingskracht. Grote literatuurwerken raken ons tot onze kernwezens, deels omdat ze thema's integreren die worden begrepen door lezers met een breed scala aan achtergronden en ervaringsniveaus. Thema's van liefde, haat, dood, leven en geloof raken enkele van onze meest basale emotionele reacties. Een klassieker legt verbindingen. Je kunt een klassieker bestuderen en invloeden van andere schrijvers en andere grote literaire werken ontdekken.
Dat is een zo goede definitie van een klassieker als je zult vinden. Maar wat is een "moderne klassieker?" En kan deze aan alle bovenstaande criteria voldoen?
"Modern" is een interessant woord. Het wordt rondgegooid door culturele commentatoren, architectuurcritici en verdachte traditionalisten. Soms betekent het gewoon "tegenwoordig". Laten we voor onze doeleinden hier modern definiëren als "gebaseerd op een wereld die de lezer als vertrouwd herkent." omdat veel van de instellingen, levensstijl-toespelingen en zelfs morele codes gedateerd lijken voor de lezer.
Een moderne klassieker zou dus een boek moeten zijn dat geschreven is na de Eerste en waarschijnlijk na de Tweede Wereldoorlog. Waarom? Omdat die catastrofale gebeurtenissen de manier waarop de wereld zichzelf op onomkeerbare manieren ziet, hebben veranderd.
Zeker, klassieke thema's blijven bestaan. Romeo en Julia zullen nog steeds dwaas genoeg zijn om zichzelf te doden zonder over duizenden jaren een hartslag te controleren.
Maar lezers die in een periode na WO II leven, houden zich bezig met veel dat nieuw is. Ideeën over ras, geslacht en klasse veranderen en literatuur is zowel een oorzaak als een gevolg. Lezers hebben een breder begrip van een onderling verbonden wereld waarin mensen, afbeeldingen en woorden met warp-snelheid alle kanten op reizen. Het idee van "jonge mensen die hun mening uitspreken" is niet langer nieuw. Een wereld die getuige is geweest van totalitarisme, imperialisme en zakelijke conglomeratie kan die klok niet terugdraaien. En misschien nog het belangrijkste, lezers van vandaag brengen een verhard realisme dat voortkomt uit het overwegen van de enorme omvang van genocide en eeuwig leven op de rand van zelfvernietiging.
Deze kenmerken van ons modernisme zijn terug te vinden in een breed scala aan werken. Een blik op eerdere winnaars van de Nobelprijs voor de literatuur brengt ons Orhan Pamuk, die conflicten in de moderne Turkse samenleving verkent; J.M. Coetzee, het best bekend als een blanke schrijver in een Zuid-Afrika na de apartheid; en Günter Grass, wiens roman 'The Tin Drum' misschien de ultieme verkenning is van het zoeken naar zielen na WO II.
Naast inhoud tonen moderne klassiekers ook een verschuiving in stijl ten opzichte van eerdere tijdperken. Deze verschuiving begon in het begin van de eeuw, waarbij armaturen zoals James Joyce het bereik van de roman als vorm uitbreidden. In het naoorlogse tijdperk werd het verharde realisme van de Hemingway-school minder een noviteit en meer een vereiste. Culturele verschuivingen hebben ertoe geleid dat obsceniteiten die ooit als schandalig werden beschouwd, gemeengoed zijn. Seksuele "bevrijding" is misschien meer een fantasie dan een realiteit in de echte wereld, maar in de literatuur slapen de personages zeker veel meer nonchalant dan vroeger. In combinatie met televisie en films heeft de literatuur ook aangetoond bereid te zijn om bloed op de pagina's te morsen, als gewelddadige gruwelen waar ooit niet eens op zou zijn gewezen nu de basis te vormen voor bestverkopende romans.
Philip Roth is een van Amerika's vooraanstaande auteurs van moderne klassiekers. In zijn vroege carrière was hij het best bekend voor 'Portnoy's klacht', waarin jonge seksualiteit op ongekende manieren werd onderzocht. Modern? Zeker. Maar is het een klassieker? Men kan stellen dat het dat niet is. Het draagt de last van degenen die eerst gaan - ze lijken minder indrukwekkend dan degenen die daarna komen. Jonge lezers die op zoek zijn naar een goede shocker die onthult dat ze zich "Portnoy's klacht" niet meer herinneren.
Een moderne klassieker is "On the Road" van Jack Kerouac. Dit boek is modern - het is geschreven in een luchtige, ademloze stijl en het gaat over auto's en ennui en gemakkelijke moraliteit en krachtige jeugd. En het is een klassieker - het doorstaat de tand des tijds. Voor veel lezers heeft het een universele aantrekkingskracht.
Een andere roman die vaak boven op de lijsten met hedendaagse klassiekers verschijnt, is die van Joseph Heller"Catch-22." Dit voldoet zeker aan elke definitie van een duurzame klassieker, maar het is door en door modern. Als de Tweede Wereldoorlog en zijn vertakkingen de grens markeren, staat deze roman van de absurditeiten van oorlog definitief aan de moderne kant.
In het sciencefiction-gangpad - een modern genre op zichzelf - 'A Canticle for Leibowitz'door Walter M. Miller Jr. is misschien de moderne klassieke, post-nucleaire holocaustroman. Het is eindeloos gekopieerd, maar het houdt even goed of beter dan enig ander werk in het schilderen van een grimmige waarschuwing voor de nare gevolgen van ons pad naar vernietiging.