Stroom van bewustzijn is een verhalende techniek die de indruk wekt van een geest op het werk, die naadloos en vaak zonder conventionele overgangen van de ene waarneming, sensatie of reflectie naar de volgende springt.
Hoewel bewustzijnsstroom vaak wordt geassocieerd met het werk van romanschrijvers, waaronder James Joyce, Virginia Woolf en William Faulkner, is de methode ook effectief gebruikt door schrijvers van creatieve non-fictie en wordt deze vaak freewriting genoemd.
De metafoor van de bewustzijnsstroom werd bedacht door de Amerikaanse filosoof en psycholoog William James in "The Principles of Psychology" in 1890 en is tot op de dag van vandaag bestendigd in de moderne literatuur en psychologie.
Vaak gebruikt door creatieve schrijfdocenten als een middel om de "creatieve sappen te laten stromen" voor hun studenten aan het begin van de lessen, een stroom van bewustzijnsoefeningen die vaak schrijvers in de tegenwoordigheid, het belang van een bepaald onderwerp of verhandeling baseren.
In creatieve fictie kan een stroom van bewustzijn worden gebruikt door een verteller om de gedachten of gevoelens in het hoofd van een personage over te brengen, een schrijvertruc om het publiek te overtuigen van de authenticiteit van gedachten die hij of zij probeert te schrijven in de verhaal. Deze interne monologen van soort lezen en denken organischer over aan het publiek, waardoor ze een directe blik werpen op de 'innerlijke werking' van het mentale landschap van een personage.
Het karakteristieke gebrek aan interpunctie en overgangen bevordert alleen dit idee van een vrij vloeiend proza waarin zowel de lezer als de spreker van het ene onderwerp naar het volgende springen, net zoals een persoon zou dagdromen over een bepaald onderwerp - iemand zou kunnen beginnen met praten over fantasie films, maar eindigen uiteindelijk met het bespreken van de fijnere punten van middeleeuwse kostuums, naadloos en zonder overgang.
Stroom van bewustzijns schrijven is niet alleen voor fictieve werken - Tom Wolfe's memoires "Electric Kool-Aid Acid Test" zit boordevol prachtige, welsprekende stroom van bewustzijn die inzicht geeft in de reis en het verhaal van de hoofdrolspelers. Neem dit fragment bijvoorbeeld:
"-Kesey heeft Cornel Wilde hardloopjas klaar aan de muur hangen, een jungle-jim corduroy jas verstopt met vislijn, een mes, geld, DDT, tablet, balpennen, zaklamp en gras. Heeft het getimed door testruns die hij kan uit het raam zijn, naar beneden door een gat in het dak beneden, langs een afvoerpijp, over een muur en in de dikste jungle in 45 seconden - goed, slechts 35 seconden over, maar een voorsprong is alles wat nodig is, met het element van verrassing. Trouwens, het is zo fascinerend om hier in subastrale projectie te zijn met de coole haastendex, gesynchroniseerd in hun geest en zijn eigen geest, in al zijn stijgingen en zijrivieren en convoluties, die deze kant op draaien en de situatie voor de 100ste keer in gesplitste seconden rationaliseren, zoals: als ze al zoveel mannen hier hebben, de neptelefoons, de politie in de tan auto, politie in de Volkswagen, waar wachten ze op? waarom zijn ze niet direct door de rotte deuren van dit Rat-gebouw neergestort? "
In 'The Mythopoeic Reality: The Postwar American Non-fiction Novel', legt Mas'ud Zavarzadeh Wolfs bovenstaande gebruik van de bewustzijnsstroom uit als de dominante verhalende keuze voor dit deel van de non-fictie-roman, zeggend: 'de technische reden voor het gebruik van dergelijke verhalende apparaten in de non-fictie-roman wordt de behandeling van de subjectiviteit van de situatie of persoon geportretteerd, in tegenstelling tot de geprojecteerde subjectiviteit (empathie) van de fictieve romanschrijver. "