De Inter-Services Intelligence (ISI) van Pakistan is de grootste van de vijf inlichtingendiensten van het land. Het is een controversiële, soms schurkenstatenorganisatie die Benazir Bhutto, de overleden Pakistaanse premier, ooit een 'staat binnen een staat' noemde. De neiging om buiten de controle van de Pakistaanse regering te opereren staat vaak haaks op het Amerikaanse anti-terreurbeleid in Zuid Azië. De International Business Times heeft de ISI in 2011 gerangschikt als het beste inlichtingenbureau ter wereld.
De ISI werd die 'staat binnen een staat' pas na 1979, grotendeels dankzij miljarden dollars aan Amerikaanse en Saoedische hulp en bewapening. Geheime exclusief via het ISI naar de Mujahideen van Afghanistan gekanaliseerd, hielpen dergelijke fondsen de strijd tegen de Sovjetbezetting daar in de jaren tachtig.
Muhammad Zia ul-Haq, de militaire dictator van Pakistan van 1977 tot 1988 en de eerste islamistische leider van het land, positioneerde zichzelf als de onmisbare bondgenoot van Amerikaanse belangen tegen Sovjet-expansie in Zuid-Azië. Zia promootte ISI als het onmisbare clearinghouse waardoor alle hulp en bewapening zou vloeien. Zia, niet de CIA, besloot welke opstandelingen groepen financiële steun ontvingen. De regeling had verstrekkende gevolgen die de CIA niet voorzag, waardoor Zia en de ISI het onwaarschijnlijke (en achteraf rampzalige) scharnier van het Amerikaanse beleid in Zuid-Azië werden.
Van hun kant gebruikten de Pakistaanse leiders - Zia, Bhutto en Pervez Musharraf - vaak de ISI's dubbele handelingsvaardigheden in hun voordeel. Dat geldt met name voor de relatie van Pakistan met de Taliban, die de ISI medio jaren negentig heeft helpen creëren en vervolgens heeft gefinancierd, bewapend en gehandhaafd om de invloed van India in Afghanistan tegen te gaan..
Direct of indirect, de ISI stopte nooit met het steunen van de Taliban, zelfs na 2001, toen Pakistan schijnbaar een bondgenoot van de VS werd in de oorlog tegen Al-Qaida en de Taliban. De Brits-Pakistaanse journalist Ahmed Rashid schrijft in zijn analyse van de mislukte Amerikaanse missie in Zuid-Azië tussen 2001 en 2008:
zelfs omdat sommige ISI-officieren Amerikaanse officieren hielpen bij het vinden van Taliban-doelen voor Amerikaanse bommenwerpers [in 2002], pompten andere ISI-officieren in nieuwe bewapening naar de Taliban. Aan de Afghaanse kant van de grens, hebben [Northern Alliance] inlichtingendiensten lijsten samengesteld van de aankomende ISI-vrachtwagens en overhandigd aan de CIA.
Soortgelijke patronen blijven tot op de dag van vandaag bestaan, vooral aan de grens tussen Afghanistan en Pakistan. Hier worden militanten van de Taliban waarschijnlijk door ISI-agenten gewaarschuwd voor naderende Amerikaanse militaire actie.
Volgens een rapport van de Defensie Academie, denkt een Britse denktank van het ministerie van Defensie: “Indirect heeft Pakistan [via de ISI] terrorisme en extremisme ondersteund - of het nu in Londen is op 7/7 of in Afghanistan of Irak.” voor de ontmanteling van de ISI. In juli 2008 probeerde de Pakistaanse regering de ISI onder civiel bestuur te brengen. De beslissing werd binnen enkele uren teruggedraaid, waarmee de kracht van de ISI en de zwakte van de burgerregering werden onderstreept.
Op papier (volgens de Pakistaanse grondwet) is de ISI verantwoording verschuldigd aan de premier. In werkelijkheid is de ISI officieel en effectief een tak van het Pakistaanse leger, zelf een semi-autonome instelling die het civiele leiderschap van Pakistan heeft omvergeworpen of het land voor het grootste deel van zijn onafhankelijkheid heeft geregeerd sinds 1947. Gevestigd in Islamabad, heeft de ISI een tienduizenden personeelsleden, veel daarvan legerofficieren en dienstdoende mannen, maar het bereik is veel groter. Het oefent dat uit via gepensioneerde ISI-agenten, plus militanten onder zijn invloed of patronage. Deze omvatten de Taliban in Afghanistan en Pakistan en verschillende extremistische groepen in Kashmir, een provincie Pakistan en India hebben al tientallen jaren ruzie.
Zoals beschreven in de geschiedenis van Steve Coll van de CIA en Al-Qaida in Afghanistan sinds 1979:
Tegen de herfst van 1998 hadden de CIA en andere Amerikaanse inlichtingenrapporten veel verbanden gedocumenteerd tussen ISI, de Taliban, bin Laden en andere islamitische militanten die vanuit Afghanistan opereerden. Geclassificeerde Amerikaanse rapporten toonden aan dat Pakistaanse inlichtingendiensten ongeveer acht stations in Afghanistan onderhielden, bemand door actieve ISI-officieren of gepensioneerde officieren met een contract. CIA rapportage toonde aan dat Pakistaanse inlichtingenofficieren op ongeveer kolonelniveau een ontmoeting hadden met Bin Laden of zijn vertegenwoordigers om de toegang tot trainingskampen voor vrijwillige strijders op weg naar Kasjmir te coördineren.
Dit patroon weerspiegelt de agenda van Pakistan in de late jaren 90 - die sindsdien weinig is veranderd - om India in Kashmir te bloeden en de Pakistaanse invloed in Afghanistan te waarborgen, waar Iran en India ook strijden om invloed, macht en autoriteit. Deze controlerende factoren verklaren de shifty-relatie van Pakistan met de Taliban, waarbij op de ene plaats wordt gebombardeerd en op een andere wordt gestut. Mochten Amerikaanse en NAVO-troepen zich terugtrekken uit Afghanistan (net zoals de Amerikaanse hulp eindigde na de terugtrekking van de Sovjet-Unie uit dat land in 1988), wil Pakistan daar een controlerende hand hebben. De Taliban ondersteunt de Pakistaanse verzekeringspolis tegen het herhalen van de situatie die is achtergelaten na de Amerikaanse terugtrekking aan het einde van de koude oorlog.
Zoals verteld door Bhutto in 2007, tijdens een van haar laatste interviews:
Tegenwoordig zijn het niet alleen de inlichtingendiensten, die eerder een staat binnen een staat werden genoemd. Vandaag zijn het de militanten die nog een andere kleine staat binnen de staat worden, en dit leidt ertoe dat sommige mensen zeggen dat Pakistan op de glibberige helling staat om een mislukte staat te worden genoemd. Maar dit is een crisis voor Pakistan, dat als we niet omgaan met extremisten en terroristen, onze hele staat zou kunnen stichten.