Inleiding tot Byzantijnse architectuur

Byzantijnse architectuur is een bouwstijl die floreerde onder de heerschappij van Romeinse keizer Justinianus tussen 527 en 565 na Christus. Naast uitgebreid gebruik van binnenmozaïeken, is het kenmerkende kenmerk een verhoogde koepel, het resultaat van de nieuwste technische technieken uit de zesde eeuw. Byzantijnse architectuur domineerde de oostelijke helft van het Romeinse rijk tijdens het bewind van Justinianus de Grote, maar de invloeden bestonden eeuwen, van 330 tot de val van Constantinopel in 1453 en verder in de kerkarchitectuur van vandaag.

Veel van wat we tegenwoordig Byzantijnse architectuur noemen, is kerkelijk, wat kerkgerelateerd betekent. Het christendom begon te bloeien na het Edict van Milaan in 313 na Christus toen de Romeinse keizer Constantijn (ca. 285-337) zijn eigen christendom aankondigde, dat de nieuwe religie legitimeerde; Christenen zouden niet langer routinematig vervolgd worden. Met religieuze vrijheid konden christenen openlijk en zonder bedreiging aanbidden en de jonge religie verspreidde zich snel. De behoefte aan plaatsen van aanbidding nam toe, evenals de behoefte aan nieuwe benaderingen voor het ontwerpen van gebouwen. Hagia Irene (ook bekend als Haghia Eirene of Aya İrini Kilisesi) in Istanbul, Turkije is de locatie van de eerste christelijke kerk die door Constantijn in de 4e eeuw werd gebouwd. Veel van deze vroege kerken werden vernietigd maar herbouwd bovenop hun puin door keizer Justinianus.

Hagia Irene of Aya İrini Kilisesi in Istanbul, Turkije. Salvator Barki / Getty Images (bijgesneden)

Kenmerken van Byzantijnse architectuur

Originele Byzantijnse kerken hebben een vierkante vorm met een centrale plattegrond. Ze zijn ontworpen naar het Griekse kruis of crux immissa quadrata in plaats van het Latijn crux ordinaria van gotische kathedralen. Vroege Byzantijnse kerken hebben misschien een dominante middenkoepel van grote hoogte, oprijzend uit een vierkante basis op halfkoepelvormige pilaren of pendentieven.

Byzantijnse architectuur combineert architecturale details uit het Westen en het Midden-Oosten en manieren om dingen te doen. Bouwers hebben afstand gedaan van de klassieke orde ten gunste van kolommen met decoratieve impostblokken geïnspireerd op ontwerpen uit het Midden-Oosten. Mozaïekdecoraties en verhalen kwamen veel voor. Bijvoorbeeld, het mozaïekbeeld van Justinianus in de basiliek van San Vitale in Ravenna, Italië eert de Romeinse christelijke keizer.

De vroege middeleeuwen waren ook een tijd van experimenten met bouwmethoden en materialen. Clerestory-ramen werden een populaire manier voor natuurlijk licht en ventilatie om een ​​anders donker en rokerig gebouw binnen te gaan.

Mozaïek van de Romeinse christelijke keizer Justinian I geflankeerd door militairen en geestelijken. CM Dixon / Print Collector / Getty Images

Bouw- en engineeringtechnieken

Hoe plaats je een enorme, ronde koepel op een vierkante kamer? Byzantijnse bouwers experimenteerden met verschillende constructiemethoden; toen de plafonds vielen, probeerden ze iets anders. Kunsthistoricus Hans Buchwald schrijft dat:

Er werden geavanceerde methoden ontwikkeld om de structurele stevigheid te waarborgen, zoals goed gebouwde diepe funderingen, houten trekstangsystemen in gewelven, wanden en funderingen en metalen kettingen die horizontaal in metselwerk zijn geplaatst.

Byzantijnse ingenieurs wendden zich tot het structurele gebruik van pendentieven om koepels naar nieuwe hoogten te tillen. Met deze techniek kan een koepel vanaf de bovenkant van een verticale cilinder stijgen, zoals een silo, waardoor de koepel hoogte krijgt. Net als de Hagia Irene, wordt de buitenkant van de kerk van San Vitale in Ravenna, Italië gekenmerkt door de silo-achtige hangende constructie. Een goed voorbeeld van pendentieven van binnenuit gezien is het interieur van de Hagia Sophia (Ayasofya) in Istanbul, een van de beroemdste Byzantijnse bouwwerken ter wereld.

Binnen de Hagia Sophia. Frédéric Soltan / Corbis via Getty Images

Waarom deze stijl Byzantijns wordt genoemd

In het jaar 330 verhuisde keizer Constantijn de hoofdstad van het Romeinse rijk van Rome naar een deel van Turkije dat bekend stond als Byzantium (het huidige Istanbul). Constantijn hernoemde Byzantium om naar hem Constantinopel te worden genoemd. Wat we het Byzantijnse rijk noemen, is echt het Oost-Romeinse rijk.

Het Romeinse rijk was verdeeld in oost en west. Terwijl het Oosterse rijk gecentreerd was in Byzantium, was het West-Romeinse rijk gecentreerd in Ravenna, in het noordoosten van Italië, daarom is Ravenna een bekende toeristische bestemming voor Byzantijnse architectuur. Het West-Romeinse rijk in Ravenna viel in 476 maar werd in 540 heroverd door Justinianus. De Byzantijnse invloed van Justinianus is nog steeds voelbaar in Ravenna.

Byzantijnse architectuur, oost en west

De Romeinse keizer Flavius ​​Justinianus werd niet geboren in Rome, maar rond 482 in Tauresium, Macedonië in Oost-Europa. Zijn geboorteplaats is een belangrijke factor waarom het bewind van de christelijke keizer de vorm van de architectuur tussen 527 en 565 veranderde. Justinianus was een heerser van Rome, maar hij groeide op met de mensen van de oosterse wereld. Hij was een christelijke leider die twee werelden verenigde; bouwmethoden en architectonische details werden heen en weer doorgegeven. Gebouwen die eerder waren gebouwd zoals die in Rome, kregen meer lokale, oosterse invloeden.

Justinianus heroverde het West-Romeinse rijk, dat was overgenomen door barbaren, en oosterse architecturale tradities werden geïntroduceerd in het Westen. Een mozaïekafbeelding van Justinianus uit de basiliek van San Vitale, in Ravenna, Italië is een bewijs van de Byzantijnse invloed op het Ravenna-gebied, dat een groot centrum van de Italiaanse Byzantijnse architectuur blijft.

Byzantijnse architectuur invloeden

Architecten en bouwers hebben van elk van hun projecten en van elkaar geleerd. In het oosten gebouwde kerken hadden invloed op de constructie en het ontwerp van heilige architectuur die op veel plaatsen was gebouwd. De Byzantijnse kerk van de heiligen Sergius en Bacchus, een klein experiment in Istanbul uit het jaar 530, hadden bijvoorbeeld invloed op het uiteindelijke ontwerp van de meest beroemde Byzantijnse kerk, de grote Hagia Sophia (Ayasofya), die zelf de oprichting van de Blauwe Moskee van Constantinopel in 1616.

Het Oost-Romeinse rijk heeft de vroege islamitische architectuur diepgaand beïnvloed, waaronder de Umayyad Grote Moskee van Damascus en de Rotskoepel in Jeruzalem. In orthodoxe landen zoals Rusland en Roemenië bleef de Oost-Byzantijnse architectuur bestaan, zoals blijkt uit de 15e-eeuwse Assumptie-kathedraal in Moskou. Byzantijnse architectuur in het West-Romeinse rijk, inclusief in Italiaanse steden zoals Ravenna, maakte sneller plaats voor romaanse en gotische architectuur, en de torenhoge torenspits verving de hoge koepels van de vroeg-christelijke architectuur.

Architectonische periodes kennen geen grenzen, vooral tijdens de zogenaamde middeleeuwen. De periode van middeleeuwse architectuur van ongeveer 500 tot 1500 wordt soms Middle and Late Byzantine genoemd. Uiteindelijk zijn namen minder belangrijk dan beïnvloeding en is architectuur altijd het volgende geweldige idee geweest. De impact van de regel van Justinianus werd gevoeld lang na zijn dood in 565 na Christus.

Bron

• Buchwald, Hans. The Dictionary of Art, Volume 9. Jane Turner, ed. Macmillan, 1996, p. 524