Conquistadors versus Azteken de Slag om Otumba

In juli 1520, toen de Spaanse veroveraars onder Hernan Cortes zich terugtrokken uit Tenochtitlan, vocht een grote groep Azteekse krijgers op de vlakten van Otumba.
Hoewel uitgeput, gewond en ernstig in de minderheid, waren de Spanjaarden toch in staat om de indringers te verdrijven door de legeraanvoerder te doden en zijn standaard te nemen. Na de strijd konden de Spanjaarden de vriendelijke provincie Tlaxcala bereiken om uit te rusten en zich te hergroeperen.

Tenochtitlan en de nacht van smarten

In 1519 begon Hernan Cortes, aan het hoofd van een leger van ongeveer 600 veroveraars, de gewaagde verovering van het Azteekse rijk. In november 1519 bereikte hij de stad Tenochtitlan en arresteerde Mexica-keizer Montezuma op verraderlijke wijze in de stad. In mei 1520, terwijl Cortes aan de kust vocht tegen het conquistador-leger van Panfilo de Narvaez, beval zijn luitenant Pedro de Alvarado het bloedbad van duizenden ongewapende burgers van Tenochtitlan op het Festival van Toxcatl. De woedende Mexica belegerde de Spaanse indringers in hun stad.

Toen Cortes terugkeerde, kon hij de rust niet herstellen en werd Montezuma zelf gedood toen hij zijn volk om vrede smeekte. Op 30 juni probeerden de Spanjaarden 's nachts de stad uit te sluipen maar werden gezien op de Tacuba-verhoogde weg. Duizenden woeste Mexica-krijgers vielen aan en Cortes verloor ongeveer de helft van zijn kracht op wat bekend werd als de 'noche triste' of 'Night of Sorrows'.

De slag om Otumba

De Spaanse indringers die uit Tenochtitlan konden ontsnappen, waren zwak, moedeloos en gewond. De nieuwe keizer van de Mexica, Cuitláhuac, besloot dat hij moest proberen ze voor eens en voor altijd te verpletteren. Hij stuurde een groot leger van elke krijger die hij kon vinden onder het bevel van de nieuwe Cihuacoatl (een soort kapitein-generaal), zijn broer Matlatzincatzin. Op of rond 7 juli 1520 kwamen de twee legers bijeen in de vlakten van de vallei van Otumba.

De Spanjaarden hadden heel weinig buskruit over en hadden hun kanonnen verloren in de Nacht van Smarten, dus de harquebusiers en artillerie-arbeiders zouden geen rekening houden met deze strijd, maar Cortes hoopte dat hij genoeg cavalerie over had om de dag te dragen. Voor de strijd gaf Cortes zijn mannen een peptalk en beval de cavalerie hun best te doen om de vijandelijke formaties te verstoren.

De twee legers ontmoetten elkaar op het veld en eerst leek het alsof het massale Azteekse leger de Spanjaarden zou overweldigen. Hoewel Spaanse zwaarden en pantser veel beter waren dan inheemse wapens en de overlevende veroveraars allemaal door oorlog getrainde veteranen waren, waren er veel te veel vijanden. De cavalerie deed hun werk en verhinderde dat de Azteekse strijders zich konden vormen, maar er waren er te weinig om de slag te winnen.

Cortes zag de felgeklede Matlatzincatzin en zijn generaals aan de andere kant van het slagveld en besloot tot een riskante zet. Oproepend zijn best overgebleven ruiters (Cristobal de Olid, Pablo de Sandoval, Pedro de Alvarado, Alonso de Avila en Juan De Salamanca), reed Cortes op de vijandelijke kapiteins. De plotselinge, furieuze aanval verraste Matlatzincatzin en de anderen. De Mexica-kapitein verloor zijn positie en Salamanca doodde hem met zijn lans en veroverde daarbij de standaard van de vijand.

Gedemoraliseerd en zonder de standaard (die werd gebruikt om troepenbewegingen te leiden), verspreidde het Azteekse leger zich. Cortes en de Spanjaarden hadden een zeer onwaarschijnlijke overwinning behaald.

Het belang van de slag om Otumba

De onwaarschijnlijke Spaanse overwinning op overweldigende kansen in de Slag om Otumba zette Cortes 'fenomenale geluk voort. De veroveraars konden terugkeren naar het vriendelijke Tlaxcala om te rusten, te genezen en hun volgende koers te bepalen. Sommige Spanjaarden werden gedood en Cortes zelf leed ernstige verwondingen, raakte enkele dagen in coma terwijl zijn leger in Tlaxcala was.

De Slag om Otumba werd herinnerd als een grote overwinning voor de Spanjaarden. De Azteekse gastheer stond op het punt hun vijand te vernietigen toen het verlies van hun leider hen de strijd liet verliezen. Het was de laatste, beste kans die de Mexica had om zich te ontdoen van de gehate Spaanse indringers, maar het schiet tekort. Binnen enkele maanden zouden de Spanjaarden een marine bouwen en Tenochtitlan aanvallen, voor eens en voor altijd.