Biografie van Ivan de Verschrikkelijke, eerste tsaar van Rusland

Ivan de Verschrikkelijke, geboren Ivan IV Vasilyevich (25 augustus 1530 - 28 maart 1584), was de grootprins van Moskou en de eerste tsaar van Rusland. Onder zijn heerschappij transformeerde Rusland van een losjes verbonden groep individuele middeleeuwse staten in een modern rijk. Het Russische woord dat in zijn naam met 'verschrikkelijk' is vertaald, heeft positieve connotaties als bewonderenswaardig en formidabel, niet slecht of beangstigend.

Snelle feiten: Ivan the Terrible

• Voor-en achternaam: Ivan IV Vasilyevich
• Bezetting: Tsaar van Rusland
• Geboren: 25 augustus 1530 in Kolomenskoye, Groothertogdom Moskou
• Ging dood: 28 maart 1584 in Moskou, Rusland
• Ouders: Vasili III, grootprins van Moskou en Elena Glinskaya
• echtgenoten: Anastasia Romanovna (m. 1547-1560), Maria Temryukovna (m. 1561-1569), Marfa Sobakina (m. Oktober-november 1571), Anna Koltovskaya (m. 1572, verzonden naar klooster).
• Kinderen: 3 dochters en 4 zonen. Slechts twee overleefden tot volwassenheid: Tsarevich Ivan Ivanovich (1554-1581) en Tsaar Feodor I (1557-1598).
• Belangrijkste prestaties: Ivan IV, ook bekend als 'Ivan the Terrible', was de eerste tsaar van een verenigd Rusland, voorheen een assortiment hertogdom. Hij breidde Russische grenzen uit en hervormde zijn regering, maar legde ook de basis voor absolute heerschappij die uiteindelijk de Russische monarchie zou neerhalen, eeuwen later.

Vroege leven

Ivan was de oudste zoon van Vasili III, grootprins van Moskou, en zijn tweede vrouw Elena Glinskaya, een edelvrouw uit het Groothertogdom Litouwen. Pas de eerste paar jaar van zijn leven leek alles normaal. Toen Ivan slechts 3 jaar oud was, stierf zijn vader nadat een abces op zijn been tot bloedvergiftiging leidde. Ivan werd de grootprins van Moskou genoemd en zijn moeder Elena was zijn regent. Elena's regentschap duurde slechts vijf jaar voordat ze stierf, hoogstwaarschijnlijk in een vergiftigende moord, waarbij het rijk in handen van ruziënde adellijke families achterbleef en Ivan en zijn broer Yuri alleen achterbleven.

De worstelingen waarmee Ivan en Yuri werden geconfronteerd, zijn niet goed gedocumenteerd, maar wat zeker is, is dat Ivan zelf weinig macht had om op te groeien. In plaats daarvan werd de politiek afgehandeld door de nobele jongens. Toen hij zestien werd, werd Ivan gekroond in de Kathedraal van de Dormition, de eerste heerser die werd gekroond als "Tsaar van alle Russen" in plaats van als een Grand Prince. Hij beweerde voorouders terug te gaan naar Kievan Rus, een oud Russisch koninkrijk dat eeuwen eerder aan de Mongolen was gevallen, en zijn grootvader, Ivan III, had veel Russische gebieden onder controle van Moskou geconsolideerd.

Uitbreidingen en hervormingen

Slechts twee weken na zijn kroning trouwde Ivan met Anastasia Romanova, de eerste vrouw die de officiële titel van tsarina droeg en een lid van de Romanov-familie, die aan de macht zou komen nadat Ivan's Rurik-dynastie na zijn dood wankelde. Het echtpaar zou drie dochters en drie zonen hebben, waaronder de uiteindelijke opvolger van Ivan, Feodor I.

Bijna onmiddellijk werd Ivan geconfronteerd met een grote crisis toen de Grote Brand van 1547 door Moskou raasde, enorme delen van de stad verwoestte en duizenden doden of daklozen achterliet. De schuld viel op Ivan's moederlijke Glinski-familieleden en hun macht was vrijwel vernietigd. Afgezien van deze ramp was het vroege bewind van Ivan echter relatief vreedzaam, waardoor hij tijd had om belangrijke hervormingen door te voeren. Hij actualiseerde de wettelijke code, richtte een parlement en een raad van edelen op, introduceerde lokaal zelfbestuur in plattelandsgebieden, stichtte een permanent leger en stelde het gebruik van de drukpers in, allemaal binnen de eerste paar jaar van zijn bewind.

St. Basil's Cathedral in Moskou is tot op de dag van vandaag een van de iconische afbeeldingen van Rusland. Wereldwijde afbeeldingen / Getty-afbeeldingen

Ivan stelde Rusland ook open voor een bepaalde hoeveelheid internationale handel. Hij stond de Engelse Muscovy Company toe om toegang te krijgen tot en handel te drijven met zijn land en sloeg zelfs een correspondentie met koningin Elizabeth I. Dichter bij huis profiteerde hij van pro-Russische sentimenten in het nabijgelegen Kazan en veroverde zijn Tataarse buren, wat leidde tot annexatie van de hele Midden-Wolga regio. Om zijn verovering te herdenken, liet Ivan verschillende kerken bouwen, de meest beroemde St. Basil's Cathedral, nu het iconische beeld van het Rode Plein in Moskou. In tegenstelling tot de legende dwong hij de architect niet om verblind te worden na het voltooien van de kathedraal; architect Postnik Yakovlev ging verschillende andere kerken ontwerpen. De regering van Ivan zag ook Russische exploratie en expansie in de noordelijke regio van Siberië.

Verhoogde onrust

De jaren 1560 zorgden voor grote onrust in binnen- en buitenland. Ivan lanceerde de Livoniaanse oorlog in een mislukte poging om toegang te krijgen tot de handelsroutes van de Oostzee. Tegelijkertijd leed Ivan persoonlijke verliezen: zijn vrouw Anastasia stierf in vermoedelijke vergiftiging, en een van zijn naaste adviseurs, Prins Andrei Kurbsky, werd verrader en liep over naar de Litouwers, waardoor een regio van Russisch grondgebied werd vernietigd. In 1564 kondigde Ivan aan dat hij van plan was af te treden vanwege deze voortdurende verraad. Niet in staat om te regeren, smeekten de boyars (edelen) hem om terug te keren, en hij deed dit, op voorwaarde dat hij een absolute heerser mocht worden.

Bij terugkomst creëerde Ivan de oprichnina, een deelgebied dat alleen trouw was aan Ivan, niet aan de regering als geheel. Met de hulp van een nieuw gevormde persoonlijke wacht begon Ivan de boyars te vervolgen en te executeren waarvan hij beweerde dat ze tegen hem samenzweerden. Zijn bewakers, oprichniks genaamd, kregen het land van de geëxecuteerde edelen en werden aan niemand aansprakelijk gesteld; als gevolg daarvan leden de levens van de boeren veel onder hun nieuwe heren en hun daaropvolgende massale uittocht verhoogde de graanprijzen.

Ivan's Oprichniki rapporteerde alleen aan hem (schilderij van Nikolai Nevrev, circa 1870). Wikimedia Commons

Ivan hertrouwde uiteindelijk, eerst met Maria Temryukovna in 1561 tot haar dood in 1569; ze hadden een zoon, Vasili. Vanaf dat moment waren zijn huwelijken steeds rampzaliger. Hij had nog twee vrouwen die officieel met hem in de kerk waren getrouwd, evenals drie niet-goedgekeurde huwelijken of minnaressen. Tijdens deze periode lanceerde hij ook de Russisch-Turkse oorlog, die duurde tot een vredesverdrag van 1570.

In datzelfde jaar voerde Ivan een van de laagste punten in zijn regering uit: het ontslaan van Novgorod. Ervan overtuigd dat de inwoners van Novgorod, die leden aan een epidemie en een hongersnood, van plan waren over te lopen naar Litouwen, beval Ivan de stad te vernietigen en haar burgers gevangen te nemen, te martelen en te executeren op valse beschuldigingen van verraad inclusief kinderen. Deze gruweldaad zou de laatste stand van zijn oprichniks zijn; in de Russisch-Krimoorlog van 1571 waren ze rampzalig toen ze met een echt leger werden geconfronteerd en binnen een jaar of zo werden ontbonden.

Laatste jaren en erfenis

De conflicten van Rusland met zijn Krim-buren bleven voortduren tijdens het bewind van Ivan. In 1572 breidden ze zichzelf echter uit en het Russische leger was in staat om de hoop op de Krim - en hun beschermheren, de Ottomanen - definitief uit te breiden en te veroveren op Russisch grondgebied..

De persoonlijke paranoia en instabiliteit van Ivan groeide naarmate hij ouder werd, wat leidde tot een tragedie. In 1581 sloeg hij zijn schoondochter Elena omdat hij geloofde dat ze zich te onfatsoenlijk had gekleed; ze was toen misschien zwanger. Zijn oudste zoon, Elena's echtgenoot Ivan, confronteerde hem, gefrustreerd over de inmenging van zijn vader in zijn leven (de oudere Ivan had beide eerdere echtgenotes van zijn zoon naar kloosters gestuurd toen ze er niet in slaagden onmiddellijk erfgenamen te produceren). De vader en zoon begonnen te blazen, waarbij Ivan zijn zoon beschuldigde van samenzwering en hij sloeg zijn zoon met zijn scepter of wandelstok. De slag bleek fataal te zijn en de tsarevitsj stierf een paar dagen later, tot het intense verdriet van zijn vader.

Schilderij van Vyacheslav Schwarz van Ivan naast zijn overleden zoon Ivan, circa 1864. Wikimedia Commons / The York Project 

In zijn laatste jaren werd Ivan geplaagd door lichamelijke zwakte en kon hij op sommige punten bijna niet bewegen. Zijn gezondheid verslechterde en hij stierf aan een beroerte op 28 maart 1584. Omdat zijn zoon Ivan, die was opgeleid om te regeren, dood was, ging de troon over op zijn tweede zoon, Feodor, die een ongeschikte heerser was en kinderloos stierf, leidend tot de "Tijd van Trouble" van Rusland die niet zou eindigen tot Michael I van het huis van Romanov de troon in 1613 nam.

Ivan liet een erfenis van systemische hervormingen achter en legde de basis voor het toekomstige Russische staatsapparaat. Zijn obsessie met samenzwering en autoritaire heerschappij liet echter ook een erfenis van imperiale absolute macht en autocratie achter, die eeuwen later de Russische bevolking tot het punt van revolutie zou schuren.

bronnen

• ^{Bobrick, Benson. Ivan de Verschrikkelijke. Edinburgh: Canongate Books, 1990.}
• ^{Madariaga, Isabel de. Ivan de Verschrikkelijke. Eerste tsaar van Rusland. New Haven; Londen: Yale University Press, 2005.}
• ^{Payne, Robert en Romanoff, Nikita. Ivan de Verschrikkelijke. Lanham, Maryland: Cooper Square Press, 2002.}