Een dwangmatig gedrag is een actie die een persoon voelt "gedwongen" of gedreven om steeds opnieuw te doen. Hoewel deze dwangmatige acties irrationeel of zinloos lijken en zelfs tot negatieve gevolgen kunnen leiden, voelt de persoon die de dwang ervaart zich niet in staat om zichzelf te stoppen.
Het dwangmatige gedrag kan een fysieke handeling zijn, zoals handen wassen of de deur op slot doen, of een mentale activiteit, zoals het tellen van objecten of het onthouden van telefoonboeken. Wanneer een anders onschadelijk gedrag zo verterend wordt dat het een negatieve invloed op zichzelf of op anderen heeft, kan dit een symptoom zijn van obsessief-compulsieve stoornis (OCS).
Een dwang verschilt van een verslaving. De eerste is een overweldigend verlangen (of gevoel van fysieke behoefte) om iets te doen, terwijl een verslaving een fysieke of chemische afhankelijkheid is van een stof of gedrag. Mensen met geavanceerde verslavingen zullen hun verslavende gedrag voortzetten, zelfs als ze begrijpen dat dit schadelijk is voor zichzelf en anderen. Alcoholisme, drugsmisbruik, roken en gokken zijn misschien wel de meest voorkomende voorbeelden van verslavingen.
Twee belangrijke verschillen tussen dwang en verslaving zijn plezier en bewustzijn.
Genoegen: Dwangmatig gedrag, zoals die betrokken zijn bij een obsessief-compulsieve stoornis, leidt zelden tot gevoelens van plezier, terwijl verslavingen dat meestal wel doen. Mensen die bijvoorbeeld dwangmatig hun handen wassen, hebben hier geen plezier in. Mensen met verslavingen daarentegen willen de stof 'gebruiken' of zich met het gedrag bezighouden omdat ze verwachten ervan te genieten. Dit verlangen naar plezier of opluchting wordt onderdeel van de zelfbestendige verslavingscyclus, omdat de persoon het ongemak ondervindt van terugtrekking die ontstaat wanneer hij niet in staat is de stof te gebruiken of zich te gedragen.
Awareness: Mensen met obsessief-compulsieve stoornissen zijn zich meestal bewust van hun gedrag en hebben last van de wetenschap dat ze geen logische reden hebben om ze te doen. Aan de andere kant zijn mensen met verslavingen zich vaak niet bewust van of zich geen zorgen maken over de negatieve gevolgen van hun acties. Typisch voor de ontkenningsfase van verslavingen weigeren de individuen toe te geven dat hun gedrag schadelijk is. In plaats daarvan hebben ze 'gewoon plezier' of proberen ze zich 'aan te passen'. Vaak heeft het een verwoestende consequentie, zoals een dronken rijdende overtuiging, een scheiding of ontslagen worden voor personen met verslavingen om zich bewust te worden van de realiteit van hun acties.
In tegenstelling tot dwang en verslavingen, die bewust en oncontroleerbaar worden uitgevoerd, zijn gewoonten acties die regelmatig en automatisch worden herhaald. Hoewel we ons bijvoorbeeld bewust zijn dat we onze tanden poetsen, vragen we ons bijna nooit af waarom we het doen of vragen we ons af: 'Moet ik mijn tanden poetsen of niet?'
Gewoonten ontwikkelen zich meestal in de loop van de tijd door een natuurlijk proces dat 'gewenning' wordt genoemd, waarbij repetitieve acties die bewust moeten worden geïnitieerd uiteindelijk onderbewust worden en gewoonlijk zonder specifieke gedachte worden uitgevoerd. Terwijl we bijvoorbeeld als kinderen eraan moeten worden herinnerd om onze tanden te poetsen, groeien we uiteindelijk uit gewoonte.
Goede gewoonten, zoals tandenpoetsen, zijn gedragingen die bewust en opzettelijk aan onze routines worden toegevoegd om onze gezondheid of algemeen welzijn te behouden of te verbeteren.
Hoewel er goede gewoonten en slechte, ongezonde gewoonten zijn, kan elke gewoonte een dwang of zelfs een verslaving worden. Met andere woorden, je kunt echt 'teveel van het goede' hebben. De goede gewoonte om regelmatig te sporten kan bijvoorbeeld een ongezonde dwang of verslaving worden als je te veel doet.
Gemeenschappelijke gewoonten ontwikkelen zich vaak tot verslavingen wanneer ze resulteren in een chemische afhankelijkheid, zoals in het geval van alcoholisme en roken. De gewoonte om bijvoorbeeld een glas bier te eten bij het avondeten, wordt een verslaving wanneer het verlangen om te drinken verandert in een fysieke of emotionele behoefte om te drinken.
Het belangrijkste verschil tussen een dwangmatig gedrag en een gewoonte is natuurlijk de mogelijkheid om ervoor te kiezen om ze te doen of niet. Hoewel we ervoor kunnen kiezen om goede, gezonde gewoonten aan onze routines toe te voegen, kunnen we er ook voor kiezen om oude schadelijke gewoonten te doorbreken.
The Home of a Hoarder. Getty Images / Sandy HuffakerHoewel bijna elk gedrag dwangmatig of verslavend kan worden, komen sommigen vaker voor. Waaronder: