Epanorthosis gebruiken in retoriek

Een spraakfiguur waarin een spreker iets corrigeert of becommentarieert wat hij of zij zojuist heeft gezegd. EEN intrekking (of pseudo-terugtrekken) is een soort epanorthosis. Bijvoeglijk naamwoord: epanorthotic.Epanorthosis wordt ook wel 'correctio' of 'zelfcorrectie' genoemd. De etymologie komt uit het Grieks, 'opnieuw rechtzetten'.

Voorbeelden en observaties

• "Misschien is er een beest ... Wat ik bedoel is ... misschien is het alleen wij." (Simon binnen heer der vliegen door William Golding, 1954)
• "Met een zwaai van zijn borst stond Croker op en kwam naar hem toe lopen, of liever strompelen." (Tom Wolfe, Een volledig man, 1998)
• "[A] goed hart, Kate, is de zon en de maan; of liever, de zon, en niet de maan; want het schijnt helder en verandert nooit, maar houdt zijn koers echt." (Koning Henry V in Act V, scène twee van Henry V door William Shakespeare, 1600)
• "Ik hou niet van de meerderheid van wat ik doe. Ik moet niet zeggen dat ik het niet leuk vind, maar ik ben niet tevreden met bijna alles wat ik doe." (Paul Simon)
• "Je denkt niet dat we zijn ... Ik wil niet 'sleazy' zeggen, omdat dat niet het juiste woord is, maar een beetje onverantwoordelijk, misschien?" (Owen Wilson als John Beckwith, The Wedding Crashers, 2005)
• "Epanorthosis, of Correctie, is een figuur waarmee we ons terugtrekken of herinneren wat we hebben gezegd, ter vervanging van iets dat sterker of geschikter is in plaats daarvan ... Het gebruik van deze figuur ligt in de onverwachte onderbreking die het geeft aan de stroom van ons discours, door de stroom als het ware weer op zichzelf en breng het vervolgens met verdubbelde kracht en precisie terug naar de auditor. De aard van deze figuur bepaalt de uitspraak; het is enigszins verwant aan de haakjes. Wat we corrigeren moet zo uitgesproken zijn dat het lijkt op de onmiddellijke uitstroming van het moment; voor welk doel het niet alleen een scheiding van de rest van de zin vereist, door een wijziging van de stem in een lagere toon, maar een abrupte beëindiging van het lid dat onmiddellijk voorafgaat. "(John Walker, Een retorische grammatica, 1822)
• "Hij is de laatste tijd aan het werk 'opnieuw vertellen', zoals ze het noemen, een zeer gratis stuk onheil, en heeft een koelte teweeggebracht tussen mij en (niet precies een vriend, maar) een intieme kennis." (Charles Lamb, brief aan Samuel Taylor Coleridge, 10 januari 1820)
• "Daarom heb ik het gevolgd
  (Of het heeft me eerder getrokken) maar het is weg. "(Ferdinand in De storm van William Shakespeare)
• "In epanorthosis, of 'rechtzetten', denkt men beter aan wat men heeft gezegd en kwalificeert het of neemt het zelfs terug, zoals in Augustinus 'klassieker" Geef mij kuisheid en continentie - maar nog niet "(Confessions 8.7). Epanorthosis onthult in het bijzonder het karakter van de spreker, in dit geval van een onbetrouwbare ziel die tegen zichzelf is verdeeld en meer wordt gegeven aan zelfbedrog dan aan misleiding van anderen. "(P. Christopher Smith, The Hermeneutics of Original Argument: Demonstration, Dialectic, Rhetoric. Noordwestelijke Univ. Press, 1998)
• "Ze hebben recht op meer comfort dan ze nu genieten; en ze kunnen hen meer comfort bieden zonder inbreuk te maken op de geneugten van de rijken: nu niet wachten om te onderzoeken of de rijken recht hebben op exclusieve geneugten. Wat zeg ik?--oprukkende! Nee; als er een gemeenschap tussen hen tot stand zou komen, zou dat het enige echte plezier schenken dat kan worden weggenomen in dit land van schaduwen, deze harde school van morele discipline. "(Mary Wollstonecraft, Een bevestiging van de rechten van de mens, 1790)
• "Ik had waarschijnlijk in het begin moeten zeggen dat ik genoteerd ben omdat ik iets gevoel voor humor heb, hoewel ik mezelf de afgelopen twee jaar als het ware heel erg voor mezelf heb gehouden en het is nog maar zo recent dat ik begon te beseffen - nou ja, misschien realiseren is niet het juiste woord, eh, stel je voor, stel je voor dat ik niet het enige in haar leven was. "(Michael Palin in aflevering twee van Flying Circus van Monty Python, 1969)