Zacht determinisme uitgelegd

Soft determinisme is de opvatting dat determinisme en vrije wil compatibel zijn. Het is dus een vorm van compatibilisme. De term werd bedacht door de Amerikaanse filosoof William James (1842-1910) in zijn essay 'The Dilemma of Determinism'.

Het zachte determinisme bestaat uit twee hoofdconclusies:

1. Determinisme is waar. Elke gebeurtenis, inclusief elke menselijke actie, is oorzakelijk bepaald. Als u gisteravond vanille in plaats van chocolade-ijs had gekozen, had u anders niet kunnen kiezen, gezien uw exacte omstandigheden en toestand. Iemand met voldoende kennis van uw omstandigheden en toestand zou in principe kunnen voorspellen wat u zou kiezen.

2. We handelen vrij wanneer we niet worden beperkt of gedwongen. Als mijn benen vastzitten, ben ik niet vrij om te rennen. Als ik mijn portefeuille overhandig aan een overvaller die een pistool op mijn hoofd richt, handel ik niet vrijuit. Een andere manier om dit te zeggen is te zeggen dat we vrij handelen wanneer we handelen naar onze verlangens.

Zacht determinisme staat in contrast met zowel hard determinisme als met wat soms metafysisch libertarisme wordt genoemd. Hard determinisme beweert dat determinisme waar is en ontkent dat we een vrije wil hebben. Metafysisch libertarisme (niet te verwarren met de politieke doctrine van libertarisme) zegt dat determinisme onjuist is, omdat wanneer we vrij handelen een deel van het proces dat tot de actie leidt (bijv. Ons verlangen, onze beslissing of onze wilsdaad) niet voorafbepaalde.

Het probleem dat zachte deterministen tegenkomen is dat we moeten uitleggen hoe onze acties zowel vooraf bepaald als gratis kunnen zijn. De meesten van hen doen dit door erop te staan ​​dat het begrip vrijheid of vrije wil op een bepaalde manier wordt begrepen. Ze verwerpen het idee dat vrije wil een of ander vreemd metafysisch vermogen moet inhouden dat ieder van ons heeft, namelijk het vermogen om een ​​gebeurtenis te initiëren (bijvoorbeeld onze wilsdaad of onze actie) die zelf niet causaal bepaald is. Dit libertaire concept van vrijheid is onbegrijpelijk, beweren zij, en in strijd met het heersende wetenschappelijke beeld. Wat voor ons belangrijk is, beweren zij, is dat we enige mate van controle over en verantwoordelijkheid voor onze acties hebben. En aan deze eis wordt voldaan als onze acties voortvloeien uit (worden bepaald door) onze beslissingen, overwegingen, verlangens en karakter. 

Het belangrijkste bezwaar tegen zacht determinisme

Het meest voorkomende bezwaar tegen zacht determinisme is dat het idee van vrijheid dat het vasthoudt tekortschiet wat de meeste mensen bedoelen met vrije wil. Stel dat ik je hypnotiseer en terwijl je onder hypnose bent, plant ik bepaalde verlangens in je geest: b.v. een verlangen om wat te drinken als de klok tien uur slaat. Op de slag van tien sta je op en giet jezelf wat water. Heb je vrij gehandeld? Als vrij handelen gewoon betekent doen wat je wilt, handelen naar je verlangens, dan is het antwoord ja, je hebt vrij gehandeld. Maar de meeste mensen zouden jouw actie als onvrij beschouwen omdat je feitelijk door iemand anders wordt bestuurd. 

Je zou het voorbeeld nog dramatischer kunnen maken door je een gekke wetenschapper voor te stellen die elektroden in je hersenen implanteert en vervolgens allerlei verlangens en beslissingen in je veroorzaakt die je ertoe brengen bepaalde acties uit te voeren. In dit geval zou je weinig meer zijn dan een pop in de handen van iemand anders; maar volgens de zachte deterministische notie van vrijheid, zou u vrij handelen.

Een zachte determinist zou kunnen antwoorden dat we in zo'n geval zouden zeggen dat je onvrij bent omdat je door iemand anders wordt bestuurd. Maar als de verlangens, beslissingen en wilskrachten (wilsdaden) die jouw acties beheersen, echt van jou zijn, dan is het redelijk om te zeggen dat je de controle hebt en dus vrij handelt. De criticus zal er echter op wijzen dat volgens de zachte determinist je verlangens, beslissingen en wilskwesties - in feite je hele personage - uiteindelijk worden bepaald door andere factoren die even buiten je controle liggen: b.v. je genetische samenstelling, je opvoeding en je omgeving. Het resultaat is nog steeds dat u uiteindelijk geen controle hebt over of verantwoordelijk bent voor uw acties. Deze lijn van kritiek op zacht determinisme wordt soms het 'gevolgargument' genoemd.

Soft Determinism in Contemporary Times

Veel belangrijke filosofen, waaronder Thomas Hobbes, David Hume en Voltaire, hebben een vorm van zacht determinisme verdedigd. Sommige versies ervan zijn waarschijnlijk nog steeds het meest populaire beeld van het vrije wilsprobleem bij professionele filosofen. Toonaangevende hedendaagse zachte deterministen zijn onder andere P. F. Strawson, Daniel Dennett en Harry Frankfurt. Hoewel hun posities meestal binnen de hierboven beschreven grote lijnen vallen, bieden ze geavanceerde nieuwe versies en verdedigingen. Dennett bijvoorbeeld in zijn boek Elleboogruimte, betoogt dat wat we vrije wil noemen, een sterk ontwikkeld vermogen is, dat we in de loop van de evolutie hebben verfijnd, om toekomstige mogelijkheden te voorzien en die te vermijden die we niet leuk vinden. Dit concept van vrijheid (het kunnen vermijden van ongewenste toekomsten) is verenigbaar met determinisme, en het is alles wat we nodig hebben. Traditionele metafysische noties van vrije wil die onverenigbaar zijn met determinisme, stelt hij, zijn het niet waard om te worden gered.