Mokosh, Slavische moeder aarde godin

Er zijn zeven oorspronkelijke goden in de Slavische mythologie, en slechts één daarvan is vrouwelijk: Mokosh. In het pantheon in de staat van Kievan Rus is ze de enige godin, en dus is haar specifieke rol in de Slavische mythologie enorm en gevarieerd, en, geschikter misschien, mistig en vochtig. Moeder Aarde en huisgeest, teder van schapen en spinner van het lot, Mokosh is de opperste Slavische godin. 

Belangrijkste afhaalrestaurants: Mokosh

• Bijbehorende godheden: Tellus, Ziva (Siva), Rusalki (waternixies), Lada 
• equivalenten: St. Paraskeva Pianitsa (christelijk orthodox); losjes vergelijkbaar met de Griekse Titan Gaia, Hera (Grieks), Juno (Romeins), Astarte (Semitisch)
• epitheta: Godin die wol spint, moeder vochtige aarde, vlasvrouw
• Cultuur / Land: Slavische cultuur, Oost- en Midden-Europa
• Primaire bronnen: Nestor Chronicle (ook bekend als Primary Chronicle), door christenen opgenomen Slavische verhalen
• Rijken en krachten: Macht over de aarde, water en dood. Beschermer van spinnen, vruchtbaarheid, graan, vee, schapen en wol; visser en handelaars. 
• Familie: Vrouw van Perun, minnaar van Veles en Jarilo

Mokosh in Slavische mythologie

In de Slavische mythologie is Mokosh, soms getranscribeerd als Mokoš en wat 'vrijdag' betekent, vochtige Moeder Aarde en dus de belangrijkste (of soms enige) godin in de religie. Van een schepper wordt gezegd dat ze door een bloeiende bron in een grot is geslapen door de lentegod Jarilo, met wie ze de vruchten van de aarde heeft geschapen. Ze is ook de beschermer van spinnen, neigen van schapen en wol, beschermheer van kooplieden en vissers, die vee beschermt tegen pest en mensen tegen droogte, ziekte, verdrinking en onreine geesten. 

De oorsprong van Mokosh als moeder aarde kan dateren uit de pre-Indo-Europese tijd (Cuceteni of Tripolye cultuur, 6e-5e millennia v.Chr.) Wanneer een bijna-wereldwijde vrouwgerichte religie wordt verondersteld aanwezig te zijn geweest. Sommige geleerden suggereren dat ze misschien een versie is van de Finno-Ugric zonnegodin Jumala.

In 980 CE, Kievse Rus keizer Vladimir I (stierf 1015) richtte zes idolen op voor Slavische goden en omvatte Mokosh in 980 CE, hoewel hij ze neerhaalde toen hij zich bekeerde tot het christendom. Nestor de Chronicler (11e eeuw CE), een monnik in het klooster van de grotten in Kiev, noemt haar als de enige vrouw in zijn lijst van zeven goden van de Slaven. Versies van haar zijn opgenomen in de verhalen van veel verschillende Slavische landen. 

Uiterlijk en reputatie 

Overlevende afbeeldingen van Mokosh zijn zeldzaam, hoewel er al minstens zo lang geleden als in de 7e eeuw stenen monumenten aan haar begonnen. Een houten cultfiguur in een bosrijk gebied in Tsjechië zou een figuur van haar zijn. Historische verwijzingen zeggen dat ze een groot hoofd en lange armen had, een verwijzing naar haar connectie met spinnen en spinnen. Symbolen die bij haar horen, zijn onder meer spindels en stoffen, de ruit (een bijna wereldwijde verwijzing naar geslachtsdelen van vrouwen gedurende minstens 20.000 jaar) en de heilige boom of pilaar.

Er zijn veel godinnen in de verschillende Indo-Europese pantheons die verwijzen naar spinnen en spinnen. Historicus Mary Kilbourne Matossian heeft erop gewezen dat het Latijnse woord voor weefsel 'textere' betekent 'weven' en in verschillende afgeleide talen zoals het Oud-Frans betekent 'weefsel' 'iets geweven'. 

De handeling van het draaien, suggereert Matossian, is het creëren van lichaamsweefsel. De navelstreng is de draad van het leven, waardoor vocht van de moeder op de baby wordt overgedragen, gedraaid en opgerold als de draad rond een spindel. Het laatste levensdoek wordt voorgesteld door de lijkwade of het "wikkelvel", gewikkeld rond een lijk in een spiraal, als draadlussen rond een spindel.

Rol in mythologie

Hoewel de Grote Godin een verscheidenheid aan partners heeft, zowel mens als dier, in haar rol als primaire Slavische godin, is Mokosh de vochtige aardegodin en speelt ze af tegen (en trouwt met) Perun als de god van de droge hemel. Ze is ook op een overspelige manier verbonden met Veles; en Jarilo, de lentegod. 

Sommige Slavische boeren vonden het verkeerd om op de aarde te spugen of te slaan. Tijdens de lente beschouwden beoefenaars de aarde als zwanger: vóór 25 maart ("Lady Day") zouden ze noch een gebouw of een hek bouwen, een paal in de grond drijven of zaad zaaien. Toen boerenvrouwen kruiden verzamelden, lagen ze eerst gevoelig en baden tot Moeder Aarde om medicinale kruiden te zegenen. 

Mokosh in modern gebruik

'Saint Paraskeva Pyatnitsa met scènes uit haar leven', 15e-eeuwse collectie van het Staatsmuseum voor Geschiedenis, Moskou. Fine Art Images / Heritage Images / Getty Images

Met de komst van het christendom in de Slavische landen in de 11e eeuw CE, werd Mokosh bekeerd tot een heilige, St. Paraskeva Pyanitsa (of mogelijk de Maagd Maria), die soms wordt gedefinieerd als de personificatie van de dag van de kruisiging van Christus, en anderen een christelijke martelaar. St. Paraskeva Pyanitsa wordt beschreven als lang en dun met losse haren en staat bekend als 'l'nianisa"(vlasvrouw), die haar verbindt met spinnen. Ze is de patrones van handelaren en handelaren en het huwelijk, en ze verdedigt haar volgelingen tegen een reeks ziekten.

Net als veel Indo-Europese religies (Paraskevi is vrijdag in het moderne Grieks; Freya = vrijdag; Venus = Vendredi), wordt vrijdag geassocieerd met Mokosh en St. Paraskeva Pyanitsa, vooral vrijdag voor belangrijke feestdagen. Haar feestdag is 28 oktober; en niemand mag op die dag draaien, weven of herstellen. 

bronnen

• Detelic, Mirjana. "St. Paraskeve in de Balkan-context." Folklore 121.1 (2010): 94-105. 
• Dragnea, Mihai. "Slavische en Grieks-Romeinse mythologie, vergelijkende mythologie." Brukenthalia: Romanian Cultural History Review 3 (2007): 20-27. 
• Marjanic, Suzana. "De Dyadische godin en het duotheïsme in Nodilo het oude geloof van de Serviërs en de Kroaten." Studia Mythologica Slavica 6 (2003): 181-204. 
• Matossian, Mary Kilbourne. "In het begin was God een vrouw." Journal of Social History 6.3 (1973): 325-43. 
• Monaghan, Patricia. "Encyclopedia of Goddesses & Heroines." Novato CA: New World Library, 2014. 
• Zaroff, Roman. 'Georganiseerde heidense cultus in Kiev'. De uitvinding van buitenlandse elite of de evolutie van lokale traditie? ' Studia Mythologica Slavica (1999).