Vanitas schilderij

Een vanitas-schilderij is een bepaalde stijl van stillevens die vanaf de 17e eeuw enorm populair was in Nederland. De stijl omvat vaak met wereldse objecten zoals boeken en wijn en je zult nogal wat schedels op de stilleventafel vinden. De bedoeling is om kijkers te herinneren aan hun eigen sterfelijkheid en de nutteloosheid van wereldse bezigheden.

Vanitas herinnert ons aan ijdelheden

Het woord vanitas is Latijn voor "ijdelheid" en dat is het idee achter een vanitas-schilderij. Ze zijn gemaakt om ons eraan te herinneren dat onze ijdelheid of materiële bezittingen en bezigheden ons niet uitsluiten van de dood, wat onvermijdelijk is.

De zin komt tot ons met dank aan een bijbelse passage in Prediker. In de King James Version ('IJdelheid van ijdelheden, zegt de prediker, ijdelheid van ijdelheden; alles is ijdelheid') werd het Hebreeuwse woord 'hevel' ten onrechte vertaald als 'ijdelheid van ijdelheden', terwijl het 'zinloos, zinloos' betekent. zinloos." Maar voor deze lichte foutieve vertaling zouden vanitas terecht bekend staan ​​als een 'zinloos schilderij', dat verre van de bedoeling van de makers is.

De symboliek van Vanitas-schilderijen

Een vanitas-schilderij, hoewel mogelijk met mooie objecten, bevatte altijd een verwijzing naar de sterfelijkheid van de mens. Meestal is dit een menselijke schedel (met of zonder andere botten), maar items zoals brandende kaarsen, zeepbellen en rottende bloemen kunnen ook voor dit doel worden gebruikt.

Andere objecten worden in het stilleven geplaatst om de verschillende soorten wereldse bezigheden te symboliseren die mensen verleiden. Wereldlijke kennis zoals die in de kunsten en wetenschappen wordt gevonden, kan bijvoorbeeld worden afgebeeld door boeken, kaarten of instrumenten. Rijkdom en macht hebben symbolen zoals goud, sieraden en kostbare snuisterijen, terwijl stoffen, bekers en pijpen aardse genoegens kunnen vertegenwoordigen.

Voorbij de schedel om vergankelijkheid weer te geven, kan een vanitas-schilderij ook verwijzingen naar tijd bevatten, zoals een horloge of zandloper. Het kan ook rottende bloemen of rottend voedsel gebruiken. In sommige schilderijen is het idee van de opstanding ook opgenomen, weergegeven als takjes klimop en laurier of korenaren.

Om toe te voegen aan de symboliek, vindt u vanitas-schilderijen met de onderwerpen in verwarring geplaatst in vergelijking met andere, zeer nette, stillevenkunst. Dit is ontworpen om de chaos te vertegenwoordigen die het materialisme kan toevoegen aan een vroom leven.

Vanitas lijkt erg op een ander soort stillevenschilderij, bekend als Memento Mori. Latijn voor 'onthoud dat je moet sterven', deze stijl bevatte meestal alleen die objecten die ons aan de dood herinneren en onthielden zich van het gebruik van de materialistische symbolen.

Een religieuze herinnering

Vanitas-schilderijen waren niet alleen bedoeld als kunstwerken, ze droegen ook een belangrijke morele boodschap. Ze zijn ontworpen om ons eraan te herinneren dat de triviale genoegens van het leven abrupt en permanent worden weggevaagd door de dood. 

Het is twijfelachtig dat dit genre populair zou zijn geweest als de contrareformatie en het calvinisme het niet in de schijnwerpers hadden gezet. Beide bewegingen - de ene katholiek, de andere protestant - vonden tegelijkertijd plaats terwijl schilderijen van vanitas populair werden, en wetenschappers interpreteren ze tegenwoordig als een waarschuwing tegen de ijdelheden van het leven en de representatie van de calvinistische moraal van die tijd.

Net als de symbolische kunst, benadrukten de twee religieuze inspanningen de devaluatie van bezittingen en succes in deze wereld. In plaats daarvan concentreerden zij de gelovigen op hun relatie met God ter voorbereiding op het hiernamaals.

De Vanitas-schilders

De primaire periode van vanitas-schilderijen duurde van 1550 tot rond 1650. Ze begonnen als stillevens geschilderd op de achterkant van portretten als een expliciete waarschuwing voor het onderwerp, en evolueerden naar uitgelichte kunstwerken. De beweging was gecentreerd rond de Nederlandse stad Leiden, een protestants bolwerk, hoewel het populair was in heel Nederland en in delen van Frankrijk en Spanje.

In het begin van de beweging was het werk erg donker en somber. Tegen het einde van de periode werd het echter wat lichter. De boodschap in vanitas-schilderijen werd dat hoewel de wereld onverschillig is voor het menselijk leven, de schoonheid van de wereld kan worden genoten en overwogen.

Beschouwd als een kenmerkend genre in de Nederlandse barokkunst, stonden een aantal kunstenaars bekend om hun vanitas-werk. Deze omvatten Nederlandse schilders zoals David Bailly (1584-1657), Harmen van Steenwyck (1612-1656) en Willem Claesz Heda (1594-1681). Sommige Franse schilders werkten ook in vanitas, de bekendste daarvan was Jean Chardin (1699-1779).

Veel van deze vanitas-schilderijen worden tegenwoordig beschouwd als geweldige kunstwerken. Je kunt ook een aantal moderne kunstenaars vinden die in deze stijl werken. Toch vragen veel mensen zich af over de populariteit van vanitas-schilderijen van verzamelaars. Tenslotte wordt het schilderij zelf geen symbool van vanitas?

Bronnen en verder lezen

• Bergström, Ingvar. "Nederlands stilleven in de 17e eeuw." Hacker Art Books, 1983.
• Grootenboer, Hanneke. "De retoriek van perspectief: realisme en illusionisme in zeventiende-eeuwse Nederlandse stillevenschilderijen." Chicago IL: University of Chicago Press, 2005.
• Koozin, Kristine. "De Vanitas Stillevens van Harmen Steenwyck: metaforisch realisme." Lampeter, Wales: Edwin Mellen Press, 1990.