De Ides van maart ("Eidus Martiae" in het Latijn) is een dag op de traditionele Romeinse kalender die overeenkomt met de datum van 15 maart op onze huidige kalender. Tegenwoordig wordt de datum vaak geassocieerd met pech, een reputatie die hij verdiende aan het einde van het bewind van de Romeinse keizer Julius Caesar (100-43 v.Chr.).
In 44 v.Chr. Was de heerschappij van Julius Caesar in Rome in moeilijkheden. Caesar was een demagoog, een heerser die zijn eigen regels vaststelde, vaak de Senaat omzeilde om te doen wat hij leuk vond, en aanhangers vond in het Romeinse proletariaat en zijn soldaten. De senaat maakte Caesar dictator voor het leven in februari van dat jaar, maar in werkelijkheid was hij sinds 49 jaar de militaire dictator die vanuit het veld Rome regeerde. Toen hij terugkeerde naar Rome, hield hij zijn strenge regels.
Volgens de Romeinse historicus Suetonius (690-130 CE) waarschuwde de haruspex (ziener) Spurinna medio februari 44 Caesar en vertelde hem dat de volgende 30 dagen met gevaar zouden worden bedreigd, maar dat het gevaar zou eindigen op de Ides van Maart. Toen ze elkaar ontmoetten op de Ides van maart zei Caesar "je weet toch zeker dat de Ides van maart voorbij zijn" en Spurinna antwoordde: "besef je toch zeker dat ze nog niet zijn geslaagd?"
CAESAR voor SOOTHSAYER: De Ides van maart zijn gekomen.
SOOTHSAYER (zachtjes): Ay, Caesar, maar niet weg.
-Shakespeare's Julius Caesar
De Romeinse kalender telde niet achtereenvolgens de dagen van een individuele maand, zoals vandaag gebeurt. In plaats van opeenvolgende nummering, telden de Romeinen achteruit vanaf drie specifieke punten in de maanmaand, afhankelijk van de lengte van de maand.
Die punten waren de Nones (die op de vijfde in maanden met 30 dagen vielen en de zevende dag in 31-dagen maanden), de Ides (de dertiende of de vijftiende) en de Kalends (de eerste van de volgende maand). De Ides vonden meestal plaats nabij het middelpunt van een maand; specifiek op de vijftiende in maart. De lengte van de maand werd bepaald door het aantal dagen in de maancyclus: de Ides-datum van maart werd bepaald door de volle maan.
Er zouden meerdere samenzweringen zijn om Caesar te doden en om meerdere redenen. Volgens Suetonius had het Sybelline Oracle verklaard dat Parthia alleen kon worden veroverd door een Romeinse koning, en de Romeinse consul Marcus Aurelius Cotta was van plan halverwege maart op te roepen dat Caesar koning zou worden..
De senatoren vreesden de macht van Caesar en dat hij de Senaat ten val zou brengen ten gunste van algemene tirannie. Brutus en Cassius, de belangrijkste samenzweerders in de samenzwering om Caesar te doden, waren magistraten van de Senaat, en omdat het hen niet zou worden toegestaan zich tegen de kroon van Caesar te verzetten of te zwijgen, moesten zij hem doden.
Voordat Caesar naar het theater van Pompeius ging om de Senaatsvergadering bij te wonen, kreeg hij het advies om niet te gaan, maar hij luisterde niet. Artsen hadden hem geadviseerd om medische redenen niet te gaan, en zijn vrouw, Calpurnia, wilde ook niet dat hij zou vertrekken op basis van verontrustende dromen die ze had.
Op Ides van maart 44 v.Chr. Werd Caesar vermoord, doodgestoken door de samenzweerders nabij het theater van Pompeius waar de senaat bijeenkwam.
De moord op Caesar veranderde de Romeinse geschiedenis, omdat het een centrale gebeurtenis was bij de overgang van de Romeinse Republiek naar het Romeinse Rijk. Zijn moord resulteerde direct in de burgeroorlog van de bevrijder, die werd gevoerd om zijn dood te wreken.
Toen Caesar weg was, duurde de Romeinse Republiek niet lang en werd uiteindelijk vervangen door het Romeinse Rijk, dat ongeveer 500 jaar duurde. De eerste twee eeuwen van het bestaan van het Romeinse Rijk stonden bekend als een tijd van opperste en ongekende stabiliteit en voorspoed. De tijdsperiode werd bekend als 'Romeinse vrede'.
Voordat het berucht werd als de dag van de dood van Caesar, was de Ides van maart een dag van religieuze observaties op de Romeinse kalender, en het is mogelijk dat de samenzweerders daarom de datum kozen.
In het oude Rome werd op de Ides van maart een festival voor Anna Perenna (Annae festum geniale Pennae) gehouden. Perenna was een Romeinse godheid van de cirkel van het jaar. Haar festival sloot oorspronkelijk de ceremonies van het nieuwe jaar af, want maart was de eerste maand van het jaar op de oorspronkelijke Romeinse kalender. Aldus werd het festival van Perenna enthousiast gevierd door het gewone volk met picknicks, eten, drinken, spelletjes en algemene feestvreugde.
Het Anna Perenna-festival was, net als veel Romeinse carnavals, een tijd waarin feestvierders traditionele machtsverhoudingen tussen sociale klassen en genderrollen konden ondermijnen toen mensen vrijuit over seks en politiek mochten spreken. Het belangrijkste is dat de samenzweerders konden rekenen op de afwezigheid van ten minste een deel van het proletariaat in het centrum van de stad, terwijl anderen de spelen van de gladiator in de gaten zouden houden.