Definitie: De semantische kwaliteiten of zintuiglijke relaties die bestaan tussen woorden (lexemen) met nauw verwante betekenissen (d.w.z. synoniemen). Meervoud: synonymies. Contrast met antonymie.
synoniemie kan ook verwijzen naar de studie van synoniemen of naar een lijst met synoniemen.
In de woorden van Dagmar Divjak, near-synonymie (de relatie tussen verschillende lexemen die vergelijkbare betekenissen uitdrukken) is "een fundamenteel fenomeen dat de structuur van onze lexicale kennis beïnvloedt" (Het Lexicon structureren, 2010).
Voorbeelden en observaties
"Het fenomeen van synoniemie is een centraal belang voor zowel de semanticus als de taalleerder. Voor de eerstgenoemde is synonymie een belangrijk lid van de theoretische set van logische relaties die in taal bestaan. Wat dat laatste betreft, is er veel bewijs dat suggereert dat vocabulaire vaak het beste kan worden verkregen door analogie, met andere woorden, herinnerd wordt als vergelijkbaar in betekenis aan eerder verworven vormen ... Bovendien is wat we 'definitie door synoniem' kunnen noemen, is een centraal kenmerk van de meeste woordenboekorganisatie (Ilson 1991: 294-6). Voor motieven van stilistische variatie hebben niet-autochtone leerlingen en vertalers een dringende behoefte om lexicale alternatieven te vinden om een bepaald concept uit te drukken, vooral schriftelijk. Harvey & Yuill (1994) ontdekten dat zoekopdrachten naar synoniemen goed waren voor meer dan 10 procent van woordenboekconsultaties wanneer leerlingen bezig waren met een schrijftaak. Gezien de zeldzaamheid van absolute synoniemen, moeten leerlingen echter ook weten welke van de specifieke synoniemen die worden gegeven door woordenboeken en thesaurussen het meest geschikt zijn voor een bepaalde context. " (Alan Partington, Patronen en betekenissen: Corpora gebruiken voor onderzoek en onderwijs in de Engelse taal. John Benjamins, 1998)
De productiviteit van synoniemen -"De productiviteit van synoniemie is duidelijk waarneembaar. Als we een nieuw woord uitvinden dat (tot op zekere hoogte) hetzelfde vertegenwoordigt als een bestaand woord in de taal, dan is het nieuwe woord automatisch een synoniem van het oudere woord. Telkens wanneer bijvoorbeeld een nieuwe slangterm wordt bedacht die 'auto' betekent, wordt een synoniemrelatie voorspeld voor de nieuwe slangterm (zeg maar, rijden) en de standaard- en slangtermen die al bestaan (auto, auto, wielen, enz.). Rijden hoeft niet te worden ingewijd als lid van de synoniemenset - niemand hoeft te zeggen 'rijden betekent hetzelfde als auto'om de synoniemenrelatie te begrijpen. Het enige dat moet gebeuren is dat rijden moet worden gebruikt en moet hetzelfde betekenen als auto-als in Mijn nieuwe rit is een Honda." (M. Lynne Murphy, Semantische relaties en het Lexicon. Cambridge University Press, 2003)
Synoniemen, bijna-synoniemen en graden van formaliteit - "Opgemerkt moet worden dat het idee van 'gelijkheid van betekenis' gebruikt in de discussie synoniemie is niet noodzakelijkerwijs 'totale gelijkheid'. Er zijn veel gelegenheden waarbij een woord geschikt is in een zin, maar het synoniem zou vreemd zijn. Bijvoorbeeld terwijl het woord antwoord past in deze zin: Cathy had maar één antwoord correct op de test, het is bijna synoniem, antwoord, zou vreemd klinken. Synonieme vormen kunnen ook verschillen qua formaliteit. De zin Mijn vader kocht een grote auto lijkt veel serieuzer dan de volgende informele versie, met vier synonieme vervangingen: Mijn vader heeft een grote auto gekocht." (George Yule, De studie van taal, 2e ed. Cambridge University Press, 1996)
Synoniem en Polysemie - "Wat definieert synoniemie is precies de mogelijkheid om woorden in gegeven contexten te vervangen zonder de objectieve en affectieve betekenis te veranderen. Omgekeerd wordt het onherleidbare karakter van het fenomeen synoniem bevestigd door de mogelijkheid om synoniemen te geven voor de verschillende acceptaties van een enkel woord (dit is de commutatieve test van polysemie zelf): het woord recensie is het synoniem soms van 'parade', soms van 'magazine'. In alle gevallen staat een betekenisgemeenschap onderaan synoniem. Omdat het een onherleidbaar fenomeen is, kan synonymie twee rollen tegelijk spelen: het aanbieden van een stilistische bron voor fijne onderscheidingen (top in plaats van top, gering voor minuut, enz.), en inderdaad voor nadruk, voor versterking, voor opstapeling, zoals in de maniëristische stijl van [Franse dichter Charles] Péguy; en het bieden van een test van commutativiteit voor polysemie. Identiteit en verschil kunnen op hun beurt worden benadrukt in de notie van gedeeltelijke semantische identiteit.
"Dus polysemie wordt aanvankelijk gedefinieerd als het omgekeerde van synoniem, zoals [Franse filoloog Michel] Bréal de eerste was die observeerde: nu niet meerdere namen voor één zintuig (synoniem), maar verschillende zintuigen voor één naam (polysemie)." (Paul Ricoeur, De regel van metafoor: multidisciplinaire studies in het creëren van betekenis in taal, 1975; vertaald door Robert Czerny. University of Toronto Press, 1977)